Familoki. �l�skie mikrokosmosy. Opowie�ci o mieszka�cach ceglanych dom�w

"Familok jest niczym G�rno�l�zak - stoj�cy twardo na �l�skiej ziemi, z kt�rej wyr�s�, umorusany dymem z komin�w, ci�ki, ale stabilny."

G�rny �l�sk ma w sobie co� wyj�tkowego. Z jednej strony zadymiony, duszny, niebezpieczny. A z drugiej intryguj�cy, dynamiczny i niesamowicie bogaty kulturowo.

Kamil Iwanicki zaprasza czytelnika do wn�trza familok�w, do kopalni, na mniej i bardziej znane dzielnice, do �l�skich szk� i �l�skich ko�cio��w.

Dzi�ki tej ksi��ce mo�na pozna� nie tylko historie tego regionu, ale tak�e historie konkretnych dzielnic, fabryk, kopalni, rodzin... i w ko�cu - ludzi.

Na ok�adce przecie� widnieje napis: "Opowie�ci o mieszka�cach ceglanych dom�w".

Czy by�o to dok�adnie to, czego si� spodziewa�am?

Nie.

Spodziewa�am si� mglistej opowie�ci o g�rnikach i ich codzienno�ci.

Jak mo�ecie si� domy�la�, dosta�am o wiele wi�cej.

Autor przedstawia wiele historii - od samych familok�w zaczynaj�c, a� po legendy G�rnego �l�ska, zahaczaj�c o edukacj�, religie, wojn� i wiele innych temat�w.

Nie potrafi� dobrze stre�ci� tej ksi��ki w paru zdaniach. Musicie sami si� przekona�, o czym ona dok�adnie opowiada.

Od siebie musz� jednak doda� wa�ny wniosek: nie spodziewa�am si�, �e G�rny �l�sk mo�e by� tak intryguj�cym, klimatycznym i wci�gaj�cym �wiatem. Nie s�dzi�am, �e familoki maj� do zaoferowania tak du�o historii i tak du�o tradycji.

Mo�e by�am ignorantk�. Przyznaje si�. Nigdy nie interesowa� mnie ten temat. Ale teraz, po tej lekturze, z pewno�ci� b�d� nosi� w sobie du�y sentyment do tego miejsca i do tych historii.

Serdecznie polecam ka�demu zapozna� si� z ksi��ka Kamila Iwanickiego. Napisana w bardzo przyst�pny spos�b, a jednocze�nie pe�na rzetelnej wiedzy i wci�gaj�cych historii.

Wychowa�am si� w familoku, identyfikuj� si� jako �l�zaczka, i cho� mam ju� troch� lat nadal doskonale pami�tam te beztroskie dzieci�ce czasy, gdzie ka�dy zna� ka�dego, przypilnowa� sobie wzajemnie dzieciaka, co� po�yczy�, przy czym� pom�g�, a dzieciarnia z okolicznych plac�w od rana do wieczora trzyma�a si� razem... Pami�tam te czasy, gdzie ca�y familok zbiera� si� na �awce, gdzie pito kawk�, robi�o si� wsp�lne grille czy ogniska... Pami�tam te� trud, jaki rodzice wk�adali w wychowanie mnie i mojego rodze�stwa, ci�k� prac� Taty na tej s�ynnej Silesii... Od�wi�tne niedziele i �wi�ta, cho� skromne przepe�nione rodzinnym ciep�em...

Podesz�am do tej ksi��ki z olbrzymim poczuciem sentymentu i nadziej�, �e duch familoka zosta� oddany w tej ksi��ce. Czy zosta�? W moim odczuciu nie do ko�ca, ale to i tak nie zmienia faktu, �e dla ludzi spoza �l�ska mo�e to by� niezwykle ciekawa i intryguj�ca kopalnia wiedzy, punkt wyj�ciowy dla odkrywania �l�ska i poznania jego trudnej historii oraz pi�knej tradycji, legend i wierze�... a tak�e spojrzenia na �l�sk oczami wybitnych postaci zamieszkuj�cych ten region, a tak�e oczami zwyk�ego robotnika- mieszka�ca czerwonego familoka...

Autor zabiera nas w podr� szlakiem najwi�kszych kolonii robotniczych, kt�re powstawa�y w czasie boomu przemys�owego zaczynaj�cego si� na prze�omie XVIII i XIX wieku. Opowiada o powstawaniu najwi�kszych kopal�, hut, cynkowni i innych ci�kich przemys��w, kt�rych dymi�ce kominy ju� na zawsze wpisa�y si� w krajobraz �l�ska. Opisuje ich za�o�ycieli, zwracaj�c uwag� na to jak starli si� oni przyci�gn�� nowych pracownik�w, wtedy pojawiaj� si� w�a�nie pierwsze kolonie robotnicze i s�ynne familoki. Chyba wi�kszo�� z Was s�ysza�a o s�ynnym na ca�y �wiat Nikiszowcu- dzielnicy Katowic, wizyt�wce regionu? Oczywi�cie tych kolonii jest zdecydowanie wi�cej. Poza �l�skiem znane g��wnie z film�w nie�yj�cego ju� Kazimierza Kutza, Lecha Majewskiego czy s�ynn� grup� malarzy znanych jako Grupa Janowska.

Przez sto pi��dziesi�t lat w regionie zosta�o zbudowanych przesz�o dwie�cie kolonii robotniczych, autor w tej ksi��ce skupia si� na niewielkim ich u�amku, ale sam zastrzega, �e temat jest niewyczerpalny. Mam nadziej�, �e powstanie jeszcze niejedna taka ksi��ka.

Poza ogromn� dawk� wiedzy stricte historycznej znajdziecie w tej ksi��ce r�wnie� opisy �ycia codziennego. Dowiecie si�, czym r�ni�y si� mieszkania dla zwyk�ego pracownika od tych dla wy�szej administracji, dlaczego jedne okna by�y czerwone inne zielone a jeszcze inne bia�e. Dla wielu rozwi�zanie tej zagadki b�dzie wielkim zaskoczeniem ;) Podpowiem, �e by�o to zwi�zane z wykonywan� prac� (W moim rodzinnym domu mia�am i czerwone i zielone). Dowiecie si�, kim by� Skarbek lub Utopek kim, lub czym jest Bebok i dlaczego coraz wi�cej Bebok�w pojawia si� w ca�ych Katowicach. Usi�dziecie do wigilijnego sto�u, pos�uchacie legend i poznacie tradycyjne zwyczaje. Zerkniecie na �winiobicie i zajrzycie do go��bnika- pasji chyba ka�dego grubiorza. Zrozumiecie, dlaczego �l�zaczki maj� niemal obsesj� na punkcie sprz�tania i czystych okien.

Napisana przyst�pnym i (dla mnie) zrozumia�ym j�zykiem, sporo tu gwary, ale dla os�b nieznaj�cych �l�skiej godki na ko�cu znajduje si� ca�y rozdzia� po�wi�cony t�umaczeniu. Ksi��ka pe�na jest ciekawostek i anegdot i okraszona mn�stwem zdj��, rycin i mapek- jest to olbrzymim plusem.

Ksi��k� przeczyta�am jednym tchem, bez dw�ch zda� chc� wi�cej. Dla mnie troch� za du�o powt�rze�, za ma�o codzienno�ci, ale to jest tylko moje subiektywne odczucie, i ma to jednak sw�j urok.

Czy polecam?

Zdecydowanie tak. Tak jak wspomnia�am wy�ej, dla ludzi spoza regionu to b�dzie istna kopalnia wiedzy, a zarazem swoisty przewodnik po niemal kultowych miejscach �l�ska i Zag��bia, pozwalaj�cy na obudzenie w sobie ciekawo�ci, i by� mo�e pasji w odkrywaniu naszego mimo wszystko pi�knego regionu.

"Familioki. �l�skie mikrokosmosy. Opowie�ci o mieszka�cach ceglanych dom�w" to bardzo ciekawy reporta�, kt�ry opowiada o pochodzeniu tych osiedli robotniczych, o ich mieszka�cach i jak wygl�da�o ich �ycie. Wyja�nia dlaczego mia�y taki charakterystyczny wygl�d jak np. czerwone okiennice.

To historia, kt�rej centrum s� familioki, ale dotyczy r�wnie� wielu innych aspekt�w, co bardzo mi si� podoba�o. Z tej ksi��ki mo�emy si� dowiedzie� r�wnie� wi�cej o historii �l�ska, o zwyczajach tam panuj�cych. Autor przemyca r�wnie� �l�skie s�ownictwo - to wszystko sprawia, �e ten tytu� jest niezwykle ciekawy. Dowiedzia�am si� naprawd� wiele o tym regionie i jego mieszka�cach.

Ksi��k� czyta si� doskonale, trudno oderwa� si� od lektury. Jest napisana prostym i przyst�pnym j�zykiem, ponadto znajdziemy tutaj wiele fotografii, kt�re przybli�aj� nam �l�sk i doskonale uzupe�niaj� opowie�� autora.

Musz� przyzna�, �e bardzo spodoba� mi si� zastosowany przez pisarza zabieg. Niby opowiada o koloniach robotniczych i o tym jak ludziom si� tam �y�o, a w praktyce oczywi�cie to robi, ale jest to taka baza, kt�ra pozwala na historyczn� i kulturaln� podr�.

�wietna pozycja, zdecydowanie warta lektury!

Nie spos�b przeoczy� ich w krajobrazie miasta. Swoim specyficznym odcieniem czerwieni ciesz� oko zaciekawionych turyst�w i �yj�cych w tej okolicy z dziada pradziada mieszka�c�w. Mimo up�ywu lat, nadal s� architektonicznymi per�ami w �l�skiej koronie. Familoki, bo o nich mowa, tym razem sta�y si� bohaterami najnowszej ksi��ki Kamila Iwanickiego pt. "Familoki. �l�skie mikrokosmosy. Opowie�ci o mieszka�cach ceglanych dom�w", w kt�rej z wielkim zaanga�owaniem przedstawiono czytelnikom trudne dzieje przybytk�w z czerwonej ceg�y, poczynaj�c od genezy ich powstania a ko�cz�c na wsp�czesnej funkcji familok�w w przestrzeni miast G�rnego �l�ska.

Kamil Iwanicki, znany na �l�sku jako tw�rca projekt�w regionalnych, tym razem postanowi� podzieli� si� z czytelnikami swoj� ogromn� wiedz� na temat kolonii robotniczych, powsta�ych przed laty dla pracownik�w kopal� i hut, od kt�rych roi si� na mapie tego obszaru. W trakcie czytelniczego spaceru poznamy familoki znajduj�ce si� [Adres usuni�ty]. na katowickim Nikiszowcu i Giszowcu, w s�ynnej dzielnicy Bytomia - Bobrek, jak r�wnie� te w Lipinach czy Rudzie �l�skiej-Chebzie. Dla mnie wyj�tkowo warto�ciowa w�r�d opisywanych miejsc jest niecz�sto spotykana w Zag��biu D�browskim zabudowa robotnicza - Kolonia Piaski usytuowana w mojej rodzinnej Czeladzi. I cho� r�ni si� ona od klasycznych familok�w, to jej przeznaczenie pozostaje niezmienne – by�a domem dla wielu ci�ko pracuj�cych mieszka�c�w Naszego regionu.

"Familoki" w szczeg�lnie interesuj�cy spos�b ��cz� aspekt historyczny ze wsp�czesnym. Opowie�ci te pokazuj� nam rzeczy, miejsca i zdarzenia, kt�rych ju� nie ma, by ocali� je od zapomnienia i cho� na chwil� zaprosi� czytelnika do �wiata, w kt�rym �y�y pokolenia �l�zak�w. I tak, w trakcie lektury dowiadujemy si�, czym by�y piekarnioki czy chlewiki, jak przebiega�o �winiobicie, kogo m�g� z�apa� bebok czy te� dlaczego ramy okien w familokach zwykle malowano czerwon� farb�. Te pozornie b�ahe elementy buduj� fascynuj�c� przestrze�, zupe�nie obc� wsp�czesnym mieszka�com �l�skich blokowisk. A je�li doda� do tego fakt, �e Iwanicki umie z reporterskim zaci�ciem opowiada� o historii opisywanych miejsc, to nie pozostaje Nam nic innego, jak da� si� porwa� na ten czytelniczy spacer, kt�ry wiedzie wprost na �l�skie podw�rka.

Nie da si� ukry�, �e nawet dla mnie, mieszkanki wojew�dztwa �l�skiego, kt�ra wie, co to familok, zna co nieco �l�skiej gwary i swego czasu mocno zachwyca�a si� "Cholonkiem" Janoscha, wiele fakt�w przedstawionych w ksi��ce Iwanickiego by�o dot�d zupe�nie nieznanych. Wraz z kolejnymi kartami ksi��ki, zg��bia�am obce mi dot�d rejony historycznych zale�no�ci niemiecko-�l�skich i poznawa�am sylwetki tych, kt�rzy budowali pot�g� dawnego �l�ska. Wreszcie to dzi�ki tej publikacji mia�am wyj�tkow� okazj� spojrze� na �l�sk oczami jego dawnych mieszka�c�w i w�a�nie ten wzruszaj�cy obraz pozostanie ju� na zawsze w mojej pami�ci.

Je�li zatem pochodzicie z zupe�nie innego regionu lub jeste�cie �l�zakami, ale nie mo�ecie si� wybra� na tegoroczny, kultowy ju� Jarmark na Nikiszu, by na w�asne oczy zobaczy�, na czym polega pi�kno familok�w, to gor�co zach�cam Was do lektury ksi��ki autorstwa Kamila Iwanickiego, bo to niebywa�a okazja, by pozna� bli�ej �l�sk� kultur�, tradycje oraz �ycie codzienne dawnych i obecnych mieszka�c�w tego regionu.