Rana pe�na ryb

Ksi��ka zdecydowanie nie dla ka�dego. Na pocz�tku nie mog�am si� przyzwyczai� do j�zyka, ale nie lubi� zostawia� ksi��ek zacz�tych i nieprzeczytanych. Z ka�d� stron� mo�na si� z j�zykiem coraz bardziej oswoi� i nawet polubi�. Przez to nie da si� jej przeczyta� za szybko, "odklepa�" ale to dobrze, bo porusza tematy, kt�re zas�uguj� na zastanowienie si� nad nimi d�u�sz� chwil�. Dotyka problem�w porzucenia i odmienno�ci, strachu przed bied� i przemoc�. Zdecydowanie nie po�yka si� jej przy okazji jazdy autobusem tylko raczej czyta si� powoli, w czasie samotnych wieczor�w z herbat� w r�ce. Chwilami mia�am ciarki na plecach. Co� dla tych, kt�rzy nie chc� ucieka� od niewygodnych temat�w.

SEP

23

„Rana pe�na ryb” – Lorena Salazar Masso

Wczesnojesienne nowo�ci w TaniejKsi��[Adres usuni�ty] obfituj� w naprawd� bardzo dobre historie! Taka niepozorna Rana pe�na ryb – pi�kna, nastrojowa ok�adka sugeruje proz� niespieszn�, by� mo�e czerpi�c� z zasob�w poetyckich. I poniek�d tak jest.

Lorena Salazar Masso hipnotyzuje. Oddaje g�os bezimiennej narratorce. Wiemy o niej tylko, �e jest bia�� kobiet�, wychowuj�c� ciemnosk�rego ch�opca. Trzy rzeczy, kt�re j� definiuj�. I naznaczaj�.

Rana pe�na ryb jest powie�ci� drogi. Zmierzamy wraz z bohaterami rzek� Atrato (kolumbijska „autostrada”) – „Atrato ��czy rynki i dzieli osoby (…). Rzeka nikogo nie wyr�nia: b�ogos�awi i topi”. To d�uga podr�. W trakcie poznajemy histori� narratorki i jej syna. Gaw�dz�c z nowopoznan� kobiet�, narratorka zwierza si� z rozmaitych spraw oraz oddaje wspomnieniom. W�a�ciwie byle drobiazg jest w stanie uwolni� w jej pami�ci zapadki i wyci�gn�� na �wiat�o dzienne to, co przez lata usi�owa�a g��boko zakopa� w czelu�ciach swojego ja.

To drobiazgowa narracja. Bohaterka pami�ta o wszystkich szczeg�ach, przede wszystkim tych, kt�re odcisn�y pi�tno. Wielokrotnie przywo�uje obrazy z czas�w szkolnych – ich wsp�lnym mianownikiem jest wykluczenie. U Masso mamy do czynienia z dyskryminacj� bia�ej dziewczyny, wychowywanej w�r�d innych ras. Nietypowy punkt widzenia – tak ma�o ksi��ek pokazuje problem nietolerancji z tej perspektywy.

Bycie kobiet� dodatkowo nie u�atwia. Ale narratorka jest te� matk�, cho� i ta relacja jest do�� skomplikowana. Wychowuje bowiem „Ch�opaka”, kt�rego biologiczna mama porzuci�a. Ich podr� jest w�a�nie w�dr�wk� do Giny. Ch�opiec musi pozna� rodzicielk�. Ich spotkanie bardzo prze�ywa narratorka. Obawia si�, �e zostanie sama. Masso wiele m�wi o macierzy�stwie, o wi�ziach, obowi�zkach. Kim jest matka? Czy macierzy�stwa mo�na si� nauczy�? Jak dziecko wp�ywa na kobieco�� matki? Podobnych pyta� jest bardzo du�o.

„Ma”, bo tak nazywa narratork� syn, jest opiekunk� i przyjaci�k�. Du�� wag� przywi�zuje do lekcji tolerancji i otwarto�ci. Piel�gnuje w ch�opcu ciekawo�� �wiata i zachwyt nad jego pi�knem. A nie �atwo by� samotn� matk� nieswojego dziecka. „Bycie mam� oznacza, �e masz oczy dooko�a g�owy” – jest w wyznaniach kobiety sporo oczywisto�ci, dzi�ki kt�rym buduje wi� z czytelnikiem, ale jest te� du�o g��bszych spostrze�e�, kt�re nas zatrzymuj� na nieco d�u�ej. „Posiadanie dzieci oznacza nieustanne poszukiwanie sposob�w na wyja�nienie �wiata. Nadanie nazw rzeczom okropnym, cudom, przeczuciom”. Jednak jest co�, czego nie spos�b wyt�umaczy� dziecku. Ani sobie. I nikomu innemu – „dlaczego tamten cz�owiek ma w r�ku bro�”…

Masso sporo pisze o przemocy r�nego typu i jej r�norodnych przejawach. Tak�e o b�lu niematek pragn�cych dziecka, o stracie i niemo�no�ci poradzenia sobie z ni�, o ci�kiej pracy (kobiet) i ciemi�eniu. O po�wi�ceniu siebie (w�asnej to�samo�ci) dla rodziny.

T� powie�� wyr�niaj� tak�e �wietne i celne obserwacje dotycz�ce dziecka i jego uniwersum (kt�re najcz�ciej samo sobie stwarza). Szczeg�lnie mocno autorka skupi�a si� ukazaniu traum dziecka, kt�re odbijaj� si� potem wyra�nym echem w doros�ym �yciu.

Wspomniana szczeg�owo�� opisu s�u�y tak�e czemu� g��bszemu. Nie tylko tworzy kontekst, ale zdradza stany emocjonalne bohaterki. Kryj� si� w nich niepewno��, pragnienia, bezsilno��, potrzeba akceptacji, strach, mi�o�� czy poczucie odpowiedzialno�ci, a nawet i b�l istnienia.

Kolumbia z prozy Masso to miejsce niebezpieczne i niezwykle surowe. Mi�dzy s�owami pisarka m�wi [Adres usuni�ty]. o porachunkach i wyzysku rozmaitych (samozwa�czych) karteli. Opisane zdarzenia s� odbiciem prawdziwych – tych z maja 2002, nazwanych „Masakr� w Bojay�”.

Powie�� Masso m�wi wi�c o mniejszo�ciach, o wyobcowaniu, nie tylko ze wzgl�du na ras�. Przede wszystkim jednak o ogromnej sile matczynej mi�o�ci, o przywi�zaniu, o kwestii wyboru i powinno�ciach.

Rana pe�na ryb to ko�ysz�ca nas w takt �a�obnych pie�ni narracja o smaku dojrza�ego mango. To powie��, w kt�r� wsi�kamy bardzo powoli i do�� niech�tnie, by w finale nie m�c (i nie chcie�!) si� od niej uwolni�. Opowie�� ko�czy si� ciosem dla bohater�w oraz dla czytelnika. Trudno pogodzi� si� z ostatnimi wydarzeniami. One rozdzieraj� od �rodka i pozostawi� pustk�…

Podr� od matki do matki. Podr� wyzwalaj�ca wspomnienia. Podro� cz�owiekoznawcza. Takie mam skojarzenia z podr� kolumbijsk� rzek� Atrato, jak� odbywaj� bia�a matka i jej czarny syn, centralne postacie powie�ci Loreny Salazar Masso „Rana pe�na ryb”. Wraz z autork� zapraszam i was do tej podr�y. Ws�uchajcie si� w szum wody i w ludzkie historie z dalekiego zak�tka �wiata.

Lorena Salazar Masso, z bardzo niewdzi�cznej formu�y, stworzy�a co� bardzo wdzi�cznego. To nie jest co� co lubi masowy czytelnik. Jest to w�a�ciwie zlepek wspomnie� narratorki i ludzi, kt�rych spotyka na swojej drodze. Przypadkowy, chaotyczny, ale ��czy je – a raczej wyzwala je – rzeka. To co jest cudowne to, ile emocji autorka zawar�a w zdaniach, kt�re napisa�a. I by�o to dla mnie wyj�tkowo uderzaj�ce, bo nie uwa�am si� za osob� szczeg�lnie wra�liw�. Do tego ja czytam szybko. Raczej nie kontempluj� s�owa, daj�c ponie�� si� pierwszemu wra�eniu. W przypadku „Rany pe�nej ryb” ju� od pierwszych stron zacz�am bardzo mocno do�wiadcza� uczu� bohater�w. Z�apa�am si� nawet na tym, �e umyka mi tre��, ale emocje bardzo silnie na mnie oddzia�uj�.

Powiecie pewnie, �e uto�sami�am si� w jakim� stopniu z g��wn� bohaterk�. Szczerze m�wi�c to nie. Ani w szczeg�owym kontek�cie (o kt�rym za chwil�), ani w og�lnym. Sytuacja w Kolumbii r�ni si� diametralnie od tej w Polsce – przynajmniej a przedstawiona w powie�ci. Bieda, strach o �ycie s� przyt�aczaj�ce, a przy tym bije od tych ludzi jaka� rado��, �yj� oni we wspieraj�cych si� wsp�lnotach, dzi�ki czemu wydaje si�, �e jako� to b�dzie.

Przyjrzyjmy si� jeszcze g��wnej bohaterce. Patrz�c na jej wspomnienia wy�aniaj� si� dwie „nitki”. Pierwsza to macierzy�stwo. Bardzo wzburzy�o mnie zdanie: „Nie zawsze udaje mi si� by� siln� i dzieln�, jak prawdziwe mamy.”1 Ju� chcia�am si� rzuci� na ni� z pytaniem, co rozumie przez okre�lenie „prawdziwa mama”. Po chwili dotar�o do mnie, �e to wyznanie to wyraz wielkiej mi�o�ci do syna. Przyznanie si� do tego, jaka niepewna jest w macierzy�stwie, jak niedoskona�a si� czuje, mo�e nawet niewarta jego przywi�zania. Nie b�d� tu opisywa� genezy tego macierzy�stwa. Co prawda Lorena Salazar Masso do�� szybko nam j� przybli�a, jednak ja chc� podsyci� wasz� ciekawo�� i zach�cam was do sprawdzenia co po��czy�o bia�� matk� i czarnego syna.

Kolejny problem poruszony w „Ranie pe�nej ryb” to przynale�no��. I jest on przedstawiony w interesuj�cy spos�b. Uwa�ny czytelnik wy�apa�, �e mocno podkre�lam, i� narratorka jest bia�a. Tak por�wnuje si� ona do kole�anek ze szko�y: „Obserwuj� je w lustrach: maj� b�yszcz�c� sk�r�, a ja wygl�dam przy nich jak duch.”2 Bia�a kobieta, bia�a dziewczyna w �wiecie czarnych. Teoretycznie zaakceptowana przez koleg�w i kole�anki – „Gdy by�am ma�a, dziewczynki �artowa�y z mojego cia�a, ale nigdy nie chodzi�o o odrzucenie, wr�cz przeciwnie w��czy�y mnie do swojego kr�gu, nauczy�y ta�czy� (…) – jednak nigdy nie czuj�ca si� jedn� z nich. Czuj�ca si� gorsza przez swoj� inno��, pomimo �e ma �wiadomo��, �e to jej rasa jest uprzywilejowana. „Nigdy nie uda nam si� wynagrodzi� cierpienia czarnosk�rych.”3 m�wi w pewnym momencie. Wida� tutaj interesuj�cy paradoks. Mniejszo��, kt�ra t�amsi wi�kszo��. Reprezentantka wygranych, kt�ra ubolewa, �e ni� jest.

„Rana pe�na ryb” to debiut Loreny Salazar Masso. Debiut dojrza�y i wspania�y. Jest to jedna z tych ksi��ek, po kt�re si�ga�am niepewnie, z obawa o przerost formy nad tre�ci�, a odk�ada�am ja zachwycona. Powie�� nostalgiczna, spokojna, ale kipi�ca emocjami. Emocjami znanymi i obcymi, jednak wszystkie s� za spraw� s��w bardzo mocno wyczuwalne.

1 Lorena Salazar Masso, „Rana pe�na ryb”, prze�. Katarzyna Sosnowska, wyd. Mova, Bia�ystok 2022, s. 64.

2 Tam�e, s. 28.

3 Tam�e.

"Rana pe�na ryb" to literacki debiut Loreny Salazar Masso, ale za to jaki! Przepi�kny poetycki j�zyk, jakim pos�uguje si� autorka zas�u�y� na najwi�ksze pochwa�y, chwil� zadumy i docenienie. Enigmatyczna opowie�� snuje si� zgodnie z nurtem rzeki, a uko�ysane z czu�o�ci� my�li to prawdziwa literackie ukojenie zm�czonej duszy.

Przewrotna i subtelna historia o macierzy�stwie i mi�o�ci, tej natychmiastowej i tej, kt�rej dopiero trzeba si� nauczy�, sk�ania do refleksji i wielu rozwa�a�. Kim jest matka? Co daje nam prawo nazywania si� mam�?

Autorka wsadza kij w mentalne mrowisko, uczy postawy pe�nej pokory wobec tej emocjonalnej cz�ci �ycia, jak� jest wychowanie i troska o dziecko. Poruszone s� tu tak�e aspekty r�nic mi�dzy lud�mi, w tym koloru sk�ry, a tak�e bardzo plastycznie zosta�o ukazane �ycie samotnej matki z dzieckiem, kt�re nie jest jej. Ka�dy jej oddech, ka�de uderzenie serca by�o zadedykowane temu ch�opcu...

Ta ksi��ka nape�ni�a mnie smutkiem i gorzkimi �zami. Roztrz�sa�am ka�de s�owo, prze�ywa�am ka�d� stron�, p�aka�am na zako�czeniu. Niezwykle dojrza�a, bolesna i �ami�ca serce historia, kt�r� stworzy�a Lorena Salazar Masso, zadziwia, ale tak�e zdziera os�on� milczenia z aktualnych wydarze� w dalekiej Kolumbii.

Autorka kreuje swoj� opowie�� w spos�b wysublimowany, poetycki, ra��co brutalny i bardzo bliski mojemu sercu. Z czu�o�ci� m�wi o macierzy�stwie, kreuje bohater�w realistycznie, z nut� nostalgii i mn�stwem ludzkich przywar.

"Rana pe�na ryb" to 192 strony czystych emocji. To jeden z tych tytu��w, kt�re wzbudzaj� w cz�owieku ch�� pokazania si� z jak najlepszej strony w obliczu cierpienia i b�lu. Obdziera ze z�udnego poczucia bezpiecze�stwa w nowoczesnym �wiecie, �amie serca i ko�ysze jak rzeka niezwyk�ym poetyckim j�zykiem.

Lorena Salazar Masso stworzy�a jeden z lepszych debiut�w literackich, jakie mia�am okazj� czyta�.

Idealna pozycja dla fan�w literatury pi�knej, polecam ❤️

,,Rana pe�na ryb" Loreny Salazar Masso to jedno z tych wyda�, kt�re jest niezwykle nietuzinkowe pod wzgl�dem opisywanej tre�ci. Jest to jedna z tych lektur, kt�re czyta si� ca�kiem sprawnie, gdy� nie jest obszerna pod wzgl�dem tre�ci. Autorka stopniuje napi�cie w idealny spos�b, wi�c odbiorca dopiero stopniowo dowiaduje si� w jakim celu odbywa si� ca�a ta wyprawa. Nic nie stoi na przeszkodzie, by w pe�ni m�c si� z ni� zapozna� w kilka d�u�szych chwil. Nie spos�b nie wspomnie� tak�e o pi�knej oprawie graficznej, kt�ra otwiera ka�dy kolejny rozdzia� w przypadku tego wydania. O czym jest ,,Rana pe�na ryb" Loreny Salazar Masso?

Nie spos�b opisa� tego jednym s�owem. na pewno jest to powie�� o poszukiwaniu siebie, wspomnieniach, odszukiwaniu biologicznych rodzic�w, wy�miewaniu, �yciu, p�yni�ciu na spotkanie, ale tak�e tych ostatnich odej�ciach. Jego g��wnymi bohaterami s� bia�a kobieta i czarny ch�opiec. Nie od dzi� by�o wiadomo, �e to w�asnie ona nie jest jego biologiczn� matk�. Koledzy wy�miewali si� z ch�opca z powodu tego, i� mia� inny kolor sk�ry ni� jego opiekunka. Z tego powodu bohaterka nazywana Ma postanowi�a wybra� si� z nim w podr�, podr� ku prawdziwemu przeznaczeniu i powrotowi do jego korzeni. Czy jednak dla ch�opca i jego matki mia�a by� to szcz�liwa wyprawa?

Ksi��ka ,,Rana pe�na ryb" Loreny Salazar Masso zosta�a napisana przez m�od� studentk� jako praca zaliczeniowa. Dzi�ki wsparciu profesor�w i najbli�szych uda�o jej si� wyda� t� pozycj�, kt�ra opisuje tak�e prawdziwe wydarzenia z Kolumbii naszych czas�w. Nie chc� jednak tutaj za du�o zdradza�, gdy� s� to dopiero ko�cowe sceny tego wydania. Dzi�ki temu, �e pisarka umiej�tnie stopniowa�a napi�cie odbiorca w �adnym przypadku nie mo�e by� przygotowany na to, �e w�a�nie w taki spos�b zako�czy si� ta historia. Swoj� drog�, ostatnie sceny s� jeszcze tym bardziej wzruszaj�ce i takie mistyczne, bior�c pod uwag� to, co w�a�nie przed chwil� mia�o miejsce. Warto mentalnie przygotowa� si� na poznanie tej historii.