eBook Cmentarz w Pradze mobi epub

Simonini - g��wny bohater powie�ci "Cmentarz w Pradze", to osobnik stoj�cy w cieniu mechanizm�w historii, a zarazem te mechanizmy poruszaj�cy. To wcielenie spiskowych teorii rz�dz�cych �wiatem, sposobu my�lenia o �wiecie, w kt�rym trzeba na kogo� zwali� win� za to, co z�ego nam si� przydarzy�o. Simonini to jedyny fikcyjny bohater powie�ci; pozostali s� autentyczni, jednak Simonini, stoj�cy w cieniu, w cylindrze i pelerynie, to zarazem najbardziej prawdziwa i ponadczasowa posta� tej historii.

B�d� szczery - nas�ucha�em si� wcze�niej od r�nych znajomych o "Protoko�ach m�drc�w Syjonu", moja �wi�tej pami�ci babcia te� opowiada�a mi o dzieciach porywanych przez �yd�w, aby uzyska� krew na rytualn� mac�. To nie jest tak, �e te legendy mo�na dzi� od�o�y� do skansenu antysemickich osobliwo�ci. Do dzi� s�ysz� czasem, �e Adam Szechter Michnik kr�ci trybami maso�skich mechanizm�w, wp�ywaj�cych na polityczne elity. To w�a�nie dlatego powie�� Umberto Eco jest taka potrzebna - dzi�ki niej �atwiej b�dzie nam zmierzy� si� z widmami, kt�re kr��� nad naszymi g�owami i budz� nasze g��boko skrywane l�ki.

To wielka pokusa by� takim "nieruchomym poruszycielem" jak Simonini. Jest w tej makiawelicznej koncepcji i�cie szata�ska pr�ba kreowania ludzkich dziej�w wedle w�asnego widzi mi si�. A wszystko polega na tym, aby na kogo� zrzuci� win�. Je�li jest si� wychowanym w duchu katolickiej tradycji, tego winowajc� nietrudno b�dzie wskaza� - oczywi�cie b�d� to �ydzi, kt�rzy sprzeciwili si� Bo�ej woli i skazali na ukrzy�owanie Jezusa z Nazaretu. Teraz wystarczy ju� tylko odrobina fantazji, kt�ra stworzy mroczne historie o �wiatowym spisku, kt�ry d��y do panowania nad �wiatem. Cho� nie do ko�ca - przecie� s�awetne "Protoko�y..." to osobliwa kompilacja literackich pr�b Dumasa, Joly'ego, Goedschego i Taxila, bo, aby historia by�a wiarygodna, musia�a ju� by� przez kogo� wcze�niej opowiedziana.

Mo�e tak w�a�nie wygl�da ca�a historia literatury - nieustanne dok�adanie i wykorzystywanie cudzych pomys��w. R�nica jest tylko taka, �e "zwyk�a" literatura nie ma ambicji wp�ywania na losy �wiata, pragnie jedynie dokona� pewnej syntezy, zatrzyma� to, co ulotne. Historia Simoniniego m�wi czytelnikowi o niebezpiecze�stwie, wynikaj�cym z dos�owno�ci idei. Co� funkcjonuj�cego jako potencja wyobra�ni, staje si� nagle prawd�. Kto� z rozmys�em tworzy swoj� histori� nie jako opowie��, ale jako obiektywnie istniej�cy element rzeczywisto�ci, na domiar z�ego przesycony wrogo�ci� wobec �wiata. Kto� budzi drzemi�ce w mroku ludzkiego jestestwa demony, by sta�y si� one nikczemnym usprawiedliwieniem naszego z�a i ma�o�ci.

Simonini i jemu podobni szerokie pole do dzia�ania zyskali pod koniec XIX wieku, gdy g�odne masy zacz�y nap�ywa� do miast w poszukiwaniu lepszych warunk�w egzystencji. Niebezpiecze�stwa p�yn�ce z rozczarowania i n�dzy stawa�y si� zarzewiem coraz wi�kszych konflikt�w spo�ecznych. Wykorzystywali to coraz liczniejsi pobratymcy Raskolnikowa, kt�rzy, wierz�c w sw� wielko�� i ignoruj�c moralno��, pragn�li podj�� rz�d dusz i decydowa� o losach narod�w. My�l�, �e "Cmentarz w Pradze" jest doskona�ym komentarzem do tego momentu historii, gdy si�a drukowanego s�owa mia�a tak� moc, �e mog�a zmienia� losy �wiata i decydowa� o �yciu i �mierci narod�w. W taki spos�b spe�nia�a si� romantyczna idea o sprawczej mocy poetyckiego s�owa, kt�re niestety nieraz stawa�o si� cia�em. C� - �wiat literackiej fikcji rz�dzi si� swoimi prawami. Problem w tym, �e ka�dy mo�e t� fikcj� interpretowa� po swojemu. Zawsze znajd� si� ch�tni zaserwowa� radykaln� wersj� popularnych pogl�d�w, zniekszta�caj�c je pod swoim k�tem.

Moja bardzo wysoka ocena powie�ci Umberto Eco jest, jak zawsze w przypadku tego autora, nieco na wyrost. Tyle, �e to wina mojej ignorancji, a nie w�oskiego pisarza. Autor przytacza w swoim dziele tyle kontekst�w historycznych, postaci, prezentuj�cych tak� wielo�� pogl�d�w, �e mo�na si� w tym g�szczu pogubi�. Dla przybli�enia tematu warto poczyta� u cioci Wiki o "Protoko�ach m�drc�w Syjonu" oraz artyku� Janusza Tazbira na ten temat, do kt�rego link umieszczam poni�ej*. Warto te� zbli�y� si� nieco do karbonariuszy i Garibaldiego, komunard�w czy sprawy Dreyfussa. Dla wi�kszych erudyt�w mo�liwo�� buszowania w historii w kontek�cie teorii spisk�w to b�dzie, jestem przekonany, dzika rozkosz. Dla zwyk�ych zjadaczy ksi��ek b�d� jezuici i satani�ci, masoni i agenci wywiadu, zamachy, spiski, morderstwa... A dla fan�w psychoanalizy - Doktor Freud. "Cmentarz w Pradze" to pot�na i potrzebna ksi��ka, wielka my�l i g��boka refleksja podane w sensacyjnym sosie. Zapomnia�em doda�, �e Simomini by� smakoszem, wi�c znajduje si� tu tak�e kilka ciekawych przepis�w kulinarnych. Pozostaje mi zatem �yczy� smacznego.

"Cmentarz w Pradze" przeczyta�em dwa razy. Po pierwsze dlatego, �e ksi��ka ta jest po prostu dobra, a po drugie - bo nie za du�o z niej zrozumia�em za pierwszym razem. Jest to bowiem powie�� trudna, napisana pi�knym, wyszukanym j�zykiem, w czasem trudno wyt�umaczalny spos�b przeskakuj�ca z jednego w�tku w drugi. Nie spos�b w paru zdaniach okre�li�, o czym ta powie�� jest i jakie niesie przes�anie.

Bohaterem "Cmentarza w Pradze" jest Simone Simonini - fa�szerz preparuj�cy na zlecenie r�ne dokumenty, mistrz w swoim fachu, posta� na pierwszy rzut oka nawet sympatyczna. W g��bi duszy Simonini jest wielkim egoist�, brzydz�cym si� kobietami i pa�aj�cym nienawi�ci� do ka�dego narodu, zw�aszcza �ydowskiego. Jego kosmopolityczna postawa pozwala mu przyjmowa� zlecenia od ka�dego, kto jest w stanie zap�aci� ��dan� kwot�.

Trudno powiedzie�, jak fa�szerska dzia�alno�� Simoniniego wp�yn�a na jego to�samo�� i jak preparowanie na zlecenie dziej�w �wiata odbi�o si� na jego psychice. W tym kontek�cie zapyta� nale�y o kogo�, kto w powie�ci pojawia si� jako Dalla Piccola. Kim jest ten r�wnie tajemniczy jak sam Simonini ksi�dz? Czy jest ON wytworem wyobra�ni Simoniniego, czy jego faktycznie istniej�cym alter ego? A mo�e Simone Simonini i ksi�dz Dalla Piccola to jedna i ta sama osoba? Eco do ostatniej strony powie�ci nie odpowiada czytelnikowi na te pytania, dodaj�c do tej i tak mocno zagadkowej fabu�y jeszcze jeden mocno niejasny w�tek.

"Cmentarz w Pradze" polecam ka�demu, kto w powie�ci ceni nie klarowno�� fabu�y i prowadzenie narracji w stylu "po nitce do k��bka", lecz przede wszystkim pisarski kunszt i zabaw� autora z czytelnikiem - raz w berka, a innym razem w chowanego.

Z g�ry uprzedzam, �e tytu� ksi��ki jest myl�cy, poniewa� wbrew pozorom akcja powie�ci ani przez chwil� nie toczy si� w Pradze. Motywem przewodnim ksi��ki Umberto Eco jest historia powstania owianych z�� s�aw� Protoko��w M�drc�w Syjonu, kontrowersyjnej broszury, kt�ra na pocz�tku XX wieku uchodzi�a za uzasadnienie postaw antysemickich. Tytu�owa nekropolia usytuowana w stolicy Czech, pojawia si� w�a�nie tylko tam, jako domniemane miejsce spotkania spiskuj�cych rabin�w, planuj�cych zdobycie dominacji nad �wiatem.

Akcja ksi��ki toczy si� w pierwszej i przede wszystkim w drugiej po�owie XIX wieku, w rozmaitych lokacjach, gdzie mia�y miejsce wa�ne i epokowe wydarzenia dla przebiegu dziewi�tnastowiecznej historii Europy. G��wnym bohaterem jest pochodz�cy z Piemontu, a zamieszka�y w Pary�u kapitan Simone Simonini. Poznajemy go w momencie, kiedy prze�ywa problem zwi�zany z narastaj�cym w nim kryzysem to�samo�ci. Simonini, aby ustali� przyczyn� tego stanu rzeczy, odbywa swoist� podr� w czasie, przypominaj�c sobie swoje �ycie wydarzenie po wydarzeniu, poczynaj�c od lat swojej m�odo�ci.

Cmentarz w Pradze oparty jest na bardzo rozleg�ym materiale historycznym. Na uwag� zas�uguje fakt, �e wszystkie postacie pojawiaj�ce si� na stronach powie�ci s� postaciami historycznymi, z wyj�tkiem g��wnego bohatera, kt�ry zosta� zainspirowany dwoma bli�ej nieokre�lonymi postaciami historycznymi zabarwionymi elementami fikcji literackiej. Mnogo�� w�tk�w oraz kontekst�w historycznych jest przeogromna: zjednoczenie W�och, rewolucja lutowa we Francji, Komuna Paryska, wojna francusko-prusko, prowokacja Leo Taxila, afera panamska, sprawa Dreyfusa oraz wiele innych. Dla fan�w Umberto Eco, wnikliwych czytelnik�w zafascynowanych histori� jest to nie lada gratka, gdy� owa mnogo�� pobudza do poznawania historii epoki, poszerzania wiedzy na temat wydarze� powierzchownie lub wybi�rczo potraktowanych przez autora. Taka postawa na pewno pozwala lepiej pozna� histori� XIX wieku oraz w pe�ni zrozumie� najnowsz� powie�� autora.

Opr�cz skondensowania du�ej liczby wydarze� historycznych, w powie�ci pojawia si� tak�e mn�stwo postaci historycznych, w tym wiele o donios�ym znaczeniu dla dalszych los�w Europy i �wiata. Umberto Eco uprawia histori� w specyficzny spos�b, nie pr�buje formu�owa� ocen czy wniosk�w, a zamiast tego prezentuje wykluczaj�ce si� wzajemnie opinie i oceny. Owe opinie stoj� wobec siebie w opozycji, poniewa� wyra�aj� stanowiska zwalczaj�cych si� nawzajem ugrupowa� lub �rodowisk. Doskona�ym tego przyk�adem s� wnioski sformu�owane na temat Giuseppe Garibaldiego, kt�ry wed�ug swojego piewcy - Aleksandra Dumasa jest uosobieniem odwagi i wszelkich cn�t, natomiast w oczach przedstawicieli Pa�stwa Ko�cielnego jest zwyk�ym awanturnikiem korzystaj�cym z maso�skich pieni�dzy. Za g��wn� przyczyn� rewolucji i wojen autor uznaje fanatyzm i przekonanie o posiadaniu prawdy na wy��czno��. Konkluduj�c, wed�ug Umberto Eco poznanie prawdy obiektywnej nie jest mo�liwe, celem jest raczej przekonanie do swojego zdania. Niemo�no�� poznania prawdy stanowi doskona�y grunt do propagowania nienawi�ci, poprzez tworzenie alternatywnych rzeczywisto�ci w postaci spiskowych teorii dziej�w.

Klimat powie�ci jest bardzo mroczny i w takim samym �wietle jawi si� g��wny bohater, kapitan Simonini. Z powodu jego charakteru, aparycji czy cho�by g�oszonych pogl�d�w, w gruncie rzeczy nale�y okre�li� W�ocha mianem antybohatera. Bez w�tpienia, Simone Simonini zamiast sympatii wzbudza raczej antypati�. Ma�o tego, trudno jest znale�� w powie�ci jak�kolwiek posta�, kt�r� w pe�ni mo�na zaklasyfikowa� jako pozytywn�. Mo�na uzna� to za zarzut, jednak wed�ug mnie jest to �wiadomy zabieg autora, maj�cy na celu ukazanie epoki oraz �yj�cych w niej ludzi w okre�lonej konwencji. Celem Umberto Eco jest przedstawienie �wiata, gdzie sprawcza moc s�owa mo�e porusza� t�umy i manipulowa� opini� spo�eczn� w taki spos�b, aby k�amstwo ro�ci�o sobie prawo do bycia prawd�. Nale�y tutaj podkre�li� �cis�e nawi�zanie do wsp�czesno�ci, pomimo tego �e zmianie uleg�y techniki przekazu informacji, regu�y i metody post�powania stosowane w �wiecie polityki pozosta�y takie same jak dawniej. Mamy tutaj do czynienia z funkcj� moralizatorsk�, przestrzega to bowiem przed nadmiernym obdarzaniem zaufania i zawierzaniem politykom oraz innym osobom pe�ni�cym funkcje publiczne. Ostateczne losy kapitana Simonini stanowi� kolejn� przestrog�, ukazuj� bowiem do czego prowadzi �ycie nap�dzane przez nienawi�� oraz prowadzone w oparciu o uprzedzenia.

Umberto Eco buduj�c klimat epoki, pos�u�y� si� wiernym odwzorowaniem nastroj�w antysemickich, kt�re w tym czasie coraz cz�ciej dochodzi�y do g�osu na masow� skal�. Najbardziej wymownym tego przyk�adem jest kapitan Simone Simonini, chocia� nigdy nie dozna� �adnej krzywdy z r�k �yd�w, by� nieprzejednanym i zajad�ym antysemit�. Opowie�ciami o ubabranym we krwi chrze�cija�skich dzieci Mordechaju, antysemityzm zaszczepi� w nim dziadek, natomiast jezuickie wychowanie obsesyjnie umocni�o go w tym przekonaniu. Wobec braku zdecydowanego odci�cia si� od postaw antysemickich, watyka�ska prasa oraz rzymski rabinat uzna�y wymow� powie�ci za propagowanie antysemityzmu. Eco sam skutecznie obroni� si� przed stawianymi mu zarzutami, jednak pomimo tego, chcia�bym dorzuci� od siebie swoje trzy grosze w tej sprawie. Uwa�am, �e zarzuty skierowane w stron� autora s� wyrazem braku zrozumienia funkcji i celu beletrystyki. Owszem, jestem w stanie zgodzi� si� co do faktu, �e literatura jest no�nikiem idei, jednak�e du�ym nadu�yciem jest uznawanie fabu�y kropka w kropk� za wyk�adnie �wiatopogl�du autora utworu. Pod��aj�c tokiem my�lenia krytyk�w, za szkodliwe nale�y uzna� wszystkie utwory traktuj�ce o krzywdzie i wyst�pku, co jest oczywi�cie z gruntu niedorzeczne.

Kiedy spojrzymy na ksi��k� przez pryzmat marki jak� wyrobi� sobie autor, poprzeczka podnoszona jest wy�ej, a wzrastaj�ce oczekiwania zmuszaj� do spojrzenia na ksi��k� bardziej krytycznym okiem. Wspomnia�am wcze�niej, i� lektura powie�ci mo�e stanowi� bodziec do zg��biania historii. Owszem jest to prawda, jednak uczciwie nale�y nadmieni�, �e w labiryncie zdarze� i g�szczu postaci jaki zaserwowa� autor, czytelnicy nieb�d�cy fascynatami historii mog� poczu� si� zagubieni. Z tego powodu obawiam si�, �e bez znajomo�ci t�a historycznego, powie�� mo�e zosta� �le odebrana lub opacznie zrozumiana. Na uwag� i s�owa uznania zas�uguj� takie smaczki jak b�d�ce jad�ospisem XIX wieku przepisy kulinarne oraz receptury produkcji bomb w warunkach domowych, jednak sam styl i konstrukcja powie�ci pozostawia troch� do �yczenia.

Pocz�tek ksi��ki jest bardzo interesuj�cy, humorystyczny i niezwykle obiecuj�cy, lecz dalsza cze�� powie�ci ju� tak nie zachwyca. Poprzez wr�cz lawinowe nagromadzenie fakt�w, lektura d�u�y si�, ze strony na stron� staje si� coraz bardziej nu��ca. Momentami bardziej przypomina to podr�cznik historii ni� powie�� historyczn�. Czytelnik bardzo szybko traci kontakt z bohaterami, dlatego kolejne kartki przewraca si� z coraz wi�ksz� oboj�tno�ci�. Chocia� przez ca�� lektur� czekamy a� co� si� wreszcie wydarzy, nie jest to taki rodzaj napi�cia kt�rego wszyscy by�my oczekiwali. Ostatecznie dzieje si� naprawd� niewiele. W�a�ciwa akcja powraca dopiero na samym ko�cu, kiedy nast�puje rozwi�zanie intrygi, ale i w tym miejscu nie ma �adnego zaskoczenia, poniewa� jest ono bardzo proste i przewidywalne.

Reasumuj�c, Cmentarz w Pradze jest bez w�tpienia bardzo warto�ciow� pozycj�. Ksi��ka posiada bogate przes�anie, jest r�wnie� dobrym no�nikiem idei. Zdemaskowanie mechanizm�w powstawania spiskowych teorii dziej�w stanowi przestrog� i wskaz�wk� dla wszystkich wsp�cze�nie �yj�cych ludzi. Ksi��ka Umberto Eco jest pozycj� obowi�zkow� dla wszystkich fascynat�w historii, jednak nie mo�na uzna� jej za obowi�zkow� dla pozosta�ych czytelnik�w, oparta jest bowiem na zbyt rozleg�ym materiale historycznym. Z powodu przerostu ilo�ci w�tk�w, postaci i zdarze� historycznych, trudno uzna� ksi��k� za pe�noprawn� beletrystyk�. Brak zachowania odpowiedniej proporcji mi�dzy wiedz� historyczn� a funkcj� rozrywkow�, czyni powie�� nieprzyst�pn� dla czytelnik�w poszukuj�cych w literaturze przede wszystkim finezyjnej i wci�gaj�cej fabu�y. Niemniej jednak zach�cam do lektury. Pomimo du�ej obj�to�ci, radz� czyta� ksi��k� powoli i wnikliwie, poniewa� tylko w ten spos�b mo�na odkrywa� jej rozliczne walory. Cierpliwo�� naprawd� pop�aca, gdy� tylko ksi��ki czytane powoli staj� si� tymi pi�knymi i wa�nymi, kt�re potrafi� zmienia� �ycie.

To jedna z najbardziej kontrowersyjnych powie�ci Eco, ukazuj�ca histori� fa�szerza dokument�w, kt�ry nie�wiadomie tworzy fundamenty dla jednej z najbardziej znanych teorii spiskowych – "Protoko��w M�drc�w Syjonu". Bohater jest antysemit� i cynikiem, co czyni go jedn� z najmniej sympatycznych postaci w literaturze Eco. Ksi��ka pokazuje, jak �atwo manipulowa� lud�mi za pomoc� propagandy i k�amstw. Cho� temat jest powa�ny, autor nie stroni od ironii i groteski, tworz�c wielowymiarow� opowie�� o mechanizmach dezinformacji.

To jedna z najbardziej kontrowersyjnych powie�ci Eco, ukazuj�ca histori� fa�szerza dokument�w, kt�ry nie�wiadomie tworzy fundamenty dla jednej z najbardziej znanych teorii spiskowych – "Protoko��w M�drc�w Syjonu". Bohater jest antysemit� i cynikiem, co czyni go jedn� z najmniej sympatycznych postaci w literaturze Eco. Ksi��ka pokazuje, jak �atwo manipulowa� lud�mi za pomoc� propagandy i k�amstw. Cho� temat jest powa�ny, autor nie stroni od ironii i groteski, tworz�c wielowymiarow� opowie�� o mechanizmach dezinformacji.