Krew i burza. Historia z Dzikiego Zachodu

„W tym samym czasie handel bobrzymi futrami straci� impet. Cz�ciowo by�o to spowodowane przez kryzys finansowy, a a cz�ciowo przez pstrego konia, na kt�rym od zawsze je�dzi�a moda. Patrycjusze zamieszkuj�cy miasta na Wschodzie, a tak�e w Europie, nagle zmienili upodobania — zamiast cylindr�w pokrywanych futrem bobra zacz�li nosi� te pokrywane jedwabiem.”

Wkr�tce po og�oszeniu niepodleg�o�ci Stan�w Zjednoczonych, wywalczonej wyniszczaj�c� wojn� z Angli�, trzyna�cie za�o�ycielskich kolonii okaza�o si� terytorium zbyt ma�ym dla rodzin, ale i wybuja�ego ego pierwszych kolonizator�w. W poszukiwaniu przestrzeni �yciowej (znamy to tak�e z historii XX wieku, prawda?) ameryka�skie armie wyruszaj� na po�udnie, do Nowego Meksyku, a p�niej tak�e na zach�d kontynentu, tereny zamieszka�e przez india�sk� ludno�� autochtoniczn�, kt�re p�niej zaczniemy nazywa� Dzikim Zachodem. Zgodnie z teori� Boskiego Przeznaczenia (wygodne, prawda?) mieli prawo szerzy� rozw�j i demokracj� od oceanu (Atlantyckiego) do oceanu (Spokojnego), a wi�c szerzyli co kosztowa�o mi�dzy innymi Nawah�w spod Turkusowej G�ry, miliony istnie� ludzkich, czy te� p�-ludzkich, jak lubili wierzy� Amerykanie (elegancko, prawda?).

Historie z Dzikiego Zachodu przypominaj� troch� biografi� Kita Carsona, na kt�rego postaci, Hampton Sides w du�ej mierze opar� ksi��k� pt. „Krew i burza”. Z jednej strony mamy wi�c wielk� wzajemn� mi�o�� i wsp�zale�no�� (Carson jako traper musia� wsp�pracowa� z Indianami, potem za� o�eni� si� z wielkiej mi�o�ci ze �piewaj�c� Traw�, c�rk� Biegn�cego Wo�u), z drugiej za� kulturow� przepa�� i bezbrze�n� nienawi�� (zab�jstwa w pojedynkach, prowadzenie ca�ych ekspedycji na tereny zamieszkiwane przez Indian). Historie te pisane s� krwi� uczestnik�w wydarze� i ich atramentem lub g�osem (Carson wyda� autobiografi�, cho� nigdy nie nauczy� si� pisa�).

Hampton Sides nie os�dza, nie krytykuje, nie dzieli na dobrych i z�ych, ale rzetelnie (i nie bez polotu) zdaje relacj� z podboju zachodu g��wnie w latach 40. XIX wieku. Co wa�ne, nie jest to „historia Dzikiego Zachodu”, ale „historia z Dzikiego Zachodu” — autor nie pretenduje do miana najwa�niejszego eksperta w dziedzinie. Jego ksi��ka jest relacj� reportersk�, nie historycznym opracowaniem, co sprawia, �e jest ciekawsza, i niew�tpliwie przyst�pniejsza dla szerokiego grona odbiorc�w. To oczywi�cie nie znaczy, �e ksi��ka „Krew i burza” nie jest warto�ciowa poznawczo. Sides, jak pisze w pos�owiu, pokona� trzydzie�ci dwa tysi�ce kilometr�w na zachodzie USA i zapozna� si� nie tylko z opracowaniami, ale tak�e setkami �r�de�, z kt�rych najwa�niejsze to dzienniki i pami�tniki z czas�w �ycia Kita Carsona oraz nagrane wywiady z Nawahami.

Podstawow� zalet� Sidesa–gaw�dziarza s� jego charakterystyki bohater�w, przedstawianie ich spojrzenia, ale tak�e ich cech, charakterystycznych rys�w osobowych i humorystycznych por�wna�. Dlatego w�a�nie w „Krwi i burzy” co� dla siebie znajdzie nawet czytelnik, kt�ry (jak ja!) nie przepada za histori� taktyki wojennej, podboj�w, wielkiej polityki i terytorialnego kszta�towania si� pa�stw. Ameryka�ski autor jak nikt inny potrafi pokaza� kulisy podr�cznikowych wydarze� i udowodni�, �e za wielk� polityk� i wielk� legend� zawsze stoj� mali ludzie — niedoskonali i uderzaj�co podobni do innych.

Mo�emy dzi� patrze� na tamte wydarzenia z przera�eniem pomieszanym z fascynacj� i z perspektywy ludzi stoj�cych przynajmniej o jeden schodek wy�ej na drabinie spo�ecznego i politycznego rozwoju. Mo�emy. Ale czy naprawd� to, co robimy ze �wiatem teraz, tak bardzo r�ni si� od tego, co ameryka�scy koloni�ci robili z zachodem i po�udniem Ameryki P�nocnej? Czy tak bardzo r�ni si� od tego, co Indianie robili pierwszym Amerykanom? I kogo tu bezpieczniej nazwa� „dzikim”?

NIE NAPISZ� O TYM, �E… (Oh, wait!)

… „Krew i burza” zosta�a wzbogacona o dwie przydatne mapy pozwalaj�ce czytelnikowi na lepsz� orientacj� w przestrzeni

… wy�ej wspomniane mapy to jedyna atrakcja ikonograficzna ksi��ki (a szkoda...)

… podczas lektury czekaj� was salwy �miechu oraz �zy autentycznego wzruszenia.

SKR�T DLA OPORNYCH

Dla kogo napewno tak: dla wielbicieli historii rodem z Dzikiego Zachodu, opowie�ci o awanturnikach, traperach, Indianach, niepokonanych armiach i gor�czce s�awy.

Kto powinien unika�: czytelnicy, kt�rzy skusili si� na ni� ze wzgl�du na wcze�niejsz� lektur� „W kr�lestwie lodu”, bo klimat „Krwi i burzy” jest si�� rzeczy zdecydowanie gor�tszy i bardziej dynamiczny ni� arktyczne okolice wyprawy USS „Jeannette”.

[Adres usuni�ty]

Krew i burza. Historia z Dzikiego Zachodu Hamptona Sidesa to ponad pi��ciuset stronicowa opowie�� o tym, jak powstawa�y Stany i jak przybiera�y znany nam dzisiaj kszta�t. Boskie Przeznaczenie, idea rozszerzenia terytorium Stan�w od oceanu do oceanu, posiadania ca�ego kontynentu, podbicia zachodu, Nowego Meksyku i Kalifornii od momentu pojawienia si� w umys�ach ludzi, nie znikn�a dop�ki wszystkie jej cele nie zosta�y zrealizowane. Wojna ameryka�sko – meksyka�ska, pierwszy zbrojny konflikt Stan�w Zjednoczonych jest g��wnym tematem, g��wn� histori� z Dzikiego Zachodu, kt�r� autor chce nam opowiedzie�. G��wn�, ale nie jedyn�. Sides perfekcyjnie wykorzystuje histori�, �eby pokaza� nam jak najwi�cej z tamtego okresu. I owszem, wojna, opisy bitew, strategii wojskowych zajmuj� du�o miejsca w tej ksi��ce, to centralna o� opowie�ci. Ponad tym wszystkim mamy jednak spojrzenie og�lne, szerokie i z daleka. A co chyba najciekawsze – z drugiej strony mamy spojrzenie z bardzo bliska. Tracimy szerok� perspektyw� dla korzy�ci patrzenia oczami jednostki.

Hampton Sides stworzy� fascynuj�c� opowie�� o pocz�tkach Stan�w Zjednoczonych. Wzi�� pod uwag� ka�dy mo�liwy aspekt – Krew i burza to historia opowiedziana wielotorowo i wielowymiarowo, ale nie gubi�ca wymiaru ludzkiego. To ON tutaj ma najwi�ksze znaczenie. Sides idealnie zarysowa� nam zmieniaj�cy si� �wiat. Moment w dziejach Stan�w, kt�ry opisa� to zmiany – przej�cie od epoki prawdziwie dzikiego Zachodu do podbitego ca�ego kontynentu i Indian zamkni�tych w rezerwatach. Niesko�czony Dziki Zach�d skurczy� si�, a ramy tej epoki wyznacza wyznacza �ycie Kita Carsona. dDzieje Stan�w s� tak niezwykle sprzeczne ze sob�, tak jak sprzeczne by�o �ycie Kita Carsona. Wydawa�oby si�, �e jeden cz�owiek nie mo�e by� jednocze�nie obro�c� i morderc� Indian. A jednak – okazuje si�, �e sprzeczno�ci mog� istnie� obok siebie i budowa� jedn� ca�o��. Sides pokazuje nam wyra�nie, �e mimo znanych fakt�w, ocena przesz�o�ci nie jest �atwym zadaniem. Jego opowie�� to fascynuj�ca podr� w przesz�o��, kt�r� warto odby�. Na koniec chcia�abym podkre�li� jeszcze ogrom pracy autora w�o�ony w t� ksi��k�. Sides przez cztery lata pokona� blisko 30 tysi�cy kilometr�w i si�gn�� do oko�o 500 �r�de�. T� rzetelno�� wida� w ksi��ce. Powoduje ona r�wnie� swobod� w poruszaniu si� na tak obszernym gruncie, przez co Krew i burz� czyta si� jednym tchem. Ksi��ka zatem zas�uguje na sw�j przewrotny tytu�.