Klara i s�o�ce

W obecnych czasach trudno jest o nawi�zanie i podtrzymanie przyja�ni, szczeg�lnie w ostatnim okresie izolacji i kontakt�w zdalnych. Wymaga to czasu i zaanga�owania, nie daj�c gwarancji powodzenia. Czy wizja Sztucznego Przyjaciela jak� roztacza w swojej najnowszej ksi��ce Kazuo Ishiguro wydaje si� tak bardzo odleg�a? Czy gdyby�my mogli pozyska� wiernego przyjaciela, bez �adnego wysi�ku, a potem odstawi� go w k�t gdy si� znudzi, nie skorzystaliby�my z takiego udogodnienia? Tylko czy na tym polega przyja��?

Klara czeka w witrynie sklepowej na dziecko, kt�re wybierze j� na swoj� Sztuczn� Przyjaci�k�. Nie jest robotem najnowszej generacji, ale odznacza si� du�� spostrzegawczo�ci� i empati�. Pewnego dnia dostrzega j� Josie, czternastoletnia, chorowita dziewczynka i zabiera ze sob� do domu.

Klara jest ciekawa �wiata zewn�trznego, ch�tnie poznaje i uczy si� ludzkich emocji, przygl�da si� wszystkiemu co j� otacza i poddaje drobiazgowej analizie. Widzimy rzeczywisto�� jej oczami, jednak to co nam pokazuje dalekie jest od idea�u. Pocz�wszy od �wiata, w kt�rym dzieci s� „korygowane”, a status spo�eczny doros�ych okre�la przynale�no�� do w�a�ciwego kr�gu, a sko�czywszy na zawi�ej, nieracjonalnej i cz�sto podszytej okrucie�stwem naturze ludzkiej.

Czy sztuczna inteligencja, mo�e okaza� si� bardziej empatyczna od cz�owieka? Czy cz�owiek kiedykolwiek by�by tak kochaj�cym, oddanym i sk�onnym do po�wi�ce� przyjacielem, jakim oka�e si� Klara? Czy jednak, mimo wszystkich swoich zalet, Sztuczny Przyjaciel jest w stanie zast�pi� cz�owieka?

To opowie�� wype�niona emocjami, poruszaj�ca kwestie etyczne i spo�eczne. Dotykaj�ca problemu straty i �a�oby. Zahaczaj�ca o magi�, kt�rej zdajemy si� nie dostrzega� w codziennej gonitwie. A wystarczy podnie�� g�ow� i wystawi� twarz na dobroczynne dzia�anie s�o�ca by czerpa� z jego �rodk�w od�ywczych.

Pi�kna opowie��. Warto przeczyta� j� z uwag� i zastanowi� si� cho� chwil� nad poruszanymi w niej kwestiami.

Czy mo�na nauczy� si� kocha�?

“Klara i s�o�ce” to historia, w kt�rej �atwo si� zaczyta�. Z jednej strony ksi��ka porusza kwestie cenione i lubiane przez czytelnik�w, z drugiej natomiast robi to w ca�kiem inny spos�b, wprowadzaj�c powiew �wie�o�ci i nowe spojrzenie. Sp�dzi�am z t� powie�ci� zaledwie kilka godzin, ale mocno podzia�a�a ona na moja wyobra�ni� i bardzo mnie zauroczy�a.

Historia zaoferowana nam przez Ishiguro opowiada o sztucznej inteligencji. Co ciekawe jednak, Klara wydaje si� mie� wi�cej ludzkich uczu�, ni� niejeden z nas. Autor bardzo realnie i przejmuj�co przedstawi� swoj� wizj� �wiata, cz�owieka i maszyny na kartkach ksi��ki. I cho� ten �wiat do�� znacz�co r�ni� si� od naszego, to taka kreacja rzeczywisto�ci przypad�a mi do gustu. Ju� wcze�niej przekona�am si�, �e autor dobrze radzi sobie z alternatywnymi �wiatami. Tym razem r�wnie� nie zawi�d� mojego zaufania i pok�adanych w nim nadziei.

Klara okaza�a si� niesamowita. Polubi�am j� o wiele bardziej, ni� ludzkie bohaterki, z kt�rymi mam przecie� do czynienia o wiele cz�ciej. Sztuczna przyjaci�ka, nauczona tego, by szanowa� dziecko, kt�rym przyjdzie jej si� zaopiekowa�. Bystra, spostrzegawcza i nieco naiwna, ale przy tym szalenie urzekaj�ca. Autor fantastycznie poradzi� sobie ze zbudowaniem tej postaci, nadaj�c jej wspania�e i przekonuj�ce cechy i pozwalaj�c, by wiele razy nas zaskoczy�a.

„Klara i s�o�ce” to opowie��, kt�ra rozwija si� w interesuj�cy spos�b. Wyb�r takiego tematu z pewno�ci� da� pisarzowi du�e mo�liwo�ci i przyjemnie jest mi oznajmi�, �e wykorzysta� jego potencja�. Akcja powie�ci da�a mi do my�lenia, a rozw�j wydarze� sprawi�, �e szybko i mocno zaanga�owa�am si� w lektur�. Zupe�nie nie spodziewa�am si� nie tylko tego, kt�r� �cie�k� pod��y autor, ale tak�e, jak zako�czy swa histori�.

Ale ta powie�� to przede wszystkim historia o uczuciach. G��boka, intensywna, poruszaj�ca. Bo kocha� mo�na na wiele sposob�w i na wiele sposob�w mo�na to okaza�. I nie trzeba wcale by� do tego cz�owiekiem. „Klara i s�o�ce” jest w mojej ocenie przede wszystkim ksi��k� o mi�o�ci. Takiej, kt�ra potrafi przenosi� g�ry i zaklina� s�o�ce.

Nowa powie�� Ishiguro to m�dra historia z istotnym przes�aniem. Wa�na tre�� schowana pod niepozorn� ok�adk�.

W swojej najnowszej powie�ci laureat literackiej Nagrody Nobla Kazuo Ishiguro bierze na tapet aktualny dzi� temat sztucznej inteligencji. Autor nie straszy nas buntem maszyn, nie pisze o zagro�eniach jakie AI mog� stanowi� dla ludzko�ci. Maszyny przedstawione w "Klarze i s�o�cu" robi� dok�adnie to czego od nich wymagamy, akceptuj�c ci�ar ka�dego, nawet niewygodnego dzia�ania. Ta wizja cho� niepokoj�ca, ma w sobie co� pocieszaj�cego i optymistycznego.

Kazuo Ishiguro przedstawia �wiat w kt�rym automatyzacja zast�pi�a pracownik�w, zanieczyszczenia przes�oni�y b��kit nieba, a rodzice podejmuj� ryzyko, by ich dzieci mog�y sta� si� genetycznie doskona�e i tym samym mia�y wi�ksze szanse by osi�gn�� w przysz�o�ci sukces. Narratorem powie�ci jest Klara, Sztuczna Przyjaci�ka (SP), kt�ra trafia do domu czternastoletniej Josie, cierpi�cej na tajemnicz� chorob�. Klara ma za zadanie chroni� i opiekowa� si� dziewczynk�, czemu po�wi�ca si� z wielkim zaanga�owaniem. Androidka postrzega rzeczywisto�� inaczej ni� ludzie. Widzi otoczenie jako seri� kwadrat�w, pude�ek, tak �e jej perspektywa jest wypaczona, nie rozumie te� wielu rzeczy, ale jest nadziei i przekonania, �e wszystko si� u�o�y. Przy swojej naiwno�ci jest jednak bardzo spostrzegawcza i wyj�tkowo inteligentna. Dostrzega rzeczy, kt�rych zwyk�y �miertelnik nie jest w stanie zobaczy�, dzi�ki temu obserwuj�c �wiat jej oczami, mo�emy bli�ej przyjrze� si� ludzkim emocjom.

Pisarz w "Klarze i s�o�cu" poddaje analizie relacje rodzic- dziecko. Zastanawia po co mamy dzieci? Czy dzieci s� celem samym w sobie, czy narz�dziem do realizacji jakiego� celu? Czy mamy prawo oczekiwa� od naszych dzieci, �e b�d� si� nami opiekowa� na staro��? W powie�ci Ishiguro rodzice s� przekonani, �e s� kochaj�cy i oddani, ale zamiast tego staj� si� potworami. Dzieci s� im wdzi�czne i wybaczaj�, nawet je�li wiedz�, �e s� zdane tylko na siebie.

Tematem przewodnim powie�ci jest jednak przede wszystkim mi�o��. Nadopieku�cza, niespokojna, cz�sto samolubna i mi�o�� otwarta, pe�na �yczliwo�ci, odkupie�cza. Android jest bardziej ludzki, ni� wi�kszo�� ludzi, mo�na powiedzie�, �e odznacza si� nadludzkim cz�owiecze�stwem. Wyposa�aj�c Klar� w umiej�tno�� podejmowania trudnych moralnie decyzji, autor stawia przed nami wa�ne pytanie, co tak naprawd� �wiadczy o naszym cz�owiecze�stwie? Czy ju� rodzimy si� wyposa�eni w nasze ludzkie przymioty czy mo�e mo�na nauczy� si� by� cz�owiekiem, odczuwa� emocje?

"Klara i s�o�ce" Kazuo Ishiguro jest opowie�ci� o krucho�ci naszego cz�owiecze�stwa, o tym co znaczy by� cz�owiekiem i nie-cz�owiekiem, o sile naszych uczu� i nadziei. I mimo �e na co dzie� si� nad tym nie zastanawiamy, powinni�my doceni� to �e mamy dla kogo �y�, �e mo�emy kocha�, t�skni�, zachwyca� si� �wiatem. Mo�emy budowa� roboty, kt�re b�d� nas zast�powa� w pracy, pomaga� nam, przypomina� nas samych, jednak nic nie jest w stanie zast�pi� prawdziwych mi�dzyludzkich relacji.

Jak wyrazi� swoje odczucia i emocje o powie�ci wielowarstwowej, posiadaj�cej mn�stwo znacze�? Odpowied� jest prosta - jedna recenzja to za ma�o!

I zapewne ka�dy z czytelnik�w zinterpretuje j� na sw�j spos�b. Gdyby�my mieli odszuka� wsp�lny mianownik na pewno b�dzie nim kwestia rozwoju technologii i konsekwencji z tym zwi�zanych

Tytu�owa Klara to sztuczna przyjaci�ka, st�d te� skr�t SP przewijaj�cy si� na kartach powie�ci. By� mo�e nie nale�y ona do najnowszej generacji, jednak mo�e si� poszczyci� dobr� pami�ci�, niezwyk�� spostrzegawczo�ci� i empati�. Obserwuj�c �wiat zza szklanej witryny czeka na dziecko, dla kt�rego stanie si� codzienn� towarzyszk� �ycia. Kazuo Ishiguro powoli i bez po�piechu wprowadza nas w �wiat sklepowego wn�trza i zapoznaje z osob� Klary podkre�laj�c jednocze�nie jej niezwyk�e umiej�tno�ci. Tak, to w�a�nie robot jest w tej ksi��ce jednocze�nie i narratorem i g��wn� bohaterk�. Autor chcia� w ten spos�b podkre�li� jego rol� i celowo postawi� go na r�wni z cz�owiekiem. W nowym domu Klara nie b�dzie mia�a �atwej roli, dostanie pod opiek� chor�, kapry�n� dziewczynk�. Jak sobie poradzi w nowej roli? Wzorowo! Ale nie zdradzaj�c wi�cej szczeg��w odsy�am w tym miejscu do ksi��ki.

Jak sam tytu� wskazuje opr�cz Klary mamy te� s�o�ce, kt�re pe�ni w ksi��ce funkcj� nadrz�dn� - daje �yciodajne si�y, a jego moc potrafi uzdrawia�. Gdy niebo zasnuwa si� chmurami dziej� si� z�e rzeczy... Klara jako robot zasilana jest na baterie s�oneczne i czerpie ze s�o�ca energi�, ale wykorzysta go r�wnie� do innych cel�w. Nasuwa si� tu wiele temat�w, nad kt�rymi mo�na si� pochyli� - rola robot�w w �yciu ludzi, samotno�� i problemy nauczania zdalnego, zanieczyszczenie �rodowiska, trudne relacje rodzinne. Autor zmie�ci� te i wiele innych jeszcze problem�w w jednej, prostej opowie�ci, zrobi� to w wysublimowany spos�b i jednocze�nie nie przyt�oczy� nas ich nadmiarem.

Ta prosta i ma�o skomplikowana fabu�a posiada - jak ju� na wst�pie wspomnia�am mn�stwo znacze�. Kazuo spogl�da w przysz�o��, odchodzi od tradycjonalizmu tworz�c proz�, kt�ra nie wpisuje si� sztywno w ramy jednego gatunku literackiego. Klara i s�o�ce to po��czenie powie�ci futurystycznej z klasyk�. To proza oszcz�dna w s�owach, minimalistyczna zarazem i taka, kt�ra ma w sobie moc ra�enia. Czy sztuczna inteligencja b�dzie w stanie zast�pi� nam cz�owieka, cz�onka rodziny? Czym jest cz�owiecze�stwo? Co stanowi o wyj�tkowo�ci naszego gatunku? Dlatego je�li lubicie prze�ywa� czytany tekst i zadawa� przy ty mn�stwo pyta� nie wahajcie si� si�gn�� po Klar�.

GHOST IN THE SHELL

Kazuo Ishiguro, po sze�ciu latach od wydania poprzedniej ksi��ki i cztery lata po tym, jak zdoby� literack� nagrod� Nobla, ten brytyjski pisarz japo�skiego pochodzenia, serwuje nam swoje najnowsze dzie�o. A my, ledwie dwa tygodnie po jego �wiatowej premierze, mo�emy si� nim cieszy� po polsku. I „cieszy� si�” to jak najlepsze okre�lenie, bo „Klara i s�o�ce” to kawa� �wietnej literatury, niby fantastycznej, ale tak bliskiej cz�owiekowi i �yciu, �e usatysfakcjonuje ka�dego kto ceni dobre, ambitne i poruszaj�ce ksi��ki.

Klara to humanoidalna maszyna, Sztuczna Przyjaci�ka, kt�ra ma zdolno�ci poznawcze i empatyczne. Tkwi�c na wystawie skalpu, ma nadziej�, �e chocia� nie nale�y do najnowszej generacji, kto� w ko�cu j� kupi. I tak si� rzeczywi�cie w ko�cu dzieje, ale Klara nie ma jeszcze poj�cia, co j� czeka jako towarzyszk� czternastoletniej Josie. Poza tym sam �wiat, jak i zaskakuj�cy go ludzie mog� okaza� si� sporym rozczarowaniem…

Nie czyta�em �adnego z poprzednich dzie� Kazuo Ishiguro – zdarza si�, wszystkiego przeczyta� si� niestety nie da – nie mam wi�c por�wnania, ale „Klara i s�o�ce” to dzie�o, kt�re dobrze, �e pozna�em. Dzie�o naprawd� znakomite, zach�caj�ce do poznania reszty tw�rczo�ci autora i sprawiaj�ce, �e cz�owiek �a�uje i� pozna� jego proz� dopiero teraz. I nie wa�ne, �e Ishiguro wzi�� si� tutaj za temat, kt�ry jest przecie� ograny i wy�wiechtany, zrobi� to w naprawd� wy�mienity spos�b. A przecie� tego typu dzie� by�o ju� wiele – od komiks�w, zar�wno tych stricte rozrywkowych („Chobits”), jak i mocno filozoficznych „(Ghost in the Shell”) zaczynaj�c, na ambitnych powie�ciach (znakomite „Maszyny takie jak ja”) sko�czywszy.

To, co jest najwi�ksz� si�� „Klary i s�o�ca” to po��czenie ludzkiego wymiaru opowie�ci z niemal�e poetyck� nut�. Jest tu nuta filozofii, nuta zadumy nad �wiatem i kierunkiem w jaki zmierza, jest te� pewna nieodzowna w przypadku ka�dej fantastyki porcja czego� niezwyk�ego, ale wszystko to jest ludzkie, bliskie nam. Przekonuj�ce, bo chocia� obserwujemy czasy, kt�re mog� nas czeka�, zosta�y one ukazane w spos�b, kt�ry przekonuje. Nie tylko prawdopodobie�stwem tego, �e rzeczywi�cie tak mo�e by�, ale i zaoferowaniem nam wizji, kt�ra przemawia do nas, jakby to by�a rzeczywisto��. Nie brak przy tym wzrusze�, rozwa�a� nad dotycz�cymi nas wszystkich tematami i swoistego uroku, podszytego smutkiem.

Je�li chodzi o styl, „Klara i s�o�ce” to bardzo dobrze napisana powie��. Pi�ro Ishigury nie jest ci�kie i odrzucaj�ce. To, nawet mo�na by tak rzec, literacko prosta historia, pe�na dialog�w sprawiaj�cych, �e ksi��k� poch�ania si� tym szybciej, a jednak mamy tu te� pewne pi�kno, znakomite operowanie s�owami i znakomity klimat. Wszystko to sk�ada si� na naprawd� �wietn� ksi��k�, kt�r� polecam gor�co ka�demu, kto ceni ambitniejsz� literatur�. Czy kochacie dobr� fantastyk� z przes�aniem, czy mocne dramaty z wy�szej p�ki, koniecznie „Klar� i s�o�ce” powinien pozna�. Bo to naprawd� dobra i sk�aniaj�ca do zadumy powie��.