Kraina Lovecrafta

Chicago, rok 1954. Dwudziestodwuletni Atticus Turner zmierza do domu po zako�czeniu s�u�by wojskowej. Na miejscu dowiaduje si�, �e jego ojciec znikn�� podczas poszukiwania informacji na temat rodzinnych korzeni. Ostatni �lad urywa si� w Ardam - tajemniczej wiosce w Nowej Anglii. Atticus w towarzystwie wuja George'a oraz przyjaci�ki z dzieci�stwa - Letycji, wyrusza na misj� ratunkow�. U celu podr�y staj� si� go��mi przeogromnej i pi�knej rezydencji, nale��cej do rodziny Braithwhite'�w. Gospodarze zdaj� si� mie� bli�ej nieokre�lone plany wzgl�dem czarnosk�rych go�ci. Wkr�tce bohaterowie dowiaduj� si� o istnieniu Zakonu Prastarego �witu, zrzeszaj�cego naturalnych filozof�w. S�owem ludzi uprawiaj�cych czary. Zar�wno Braithwhite'owie, jak i cz�onkowie tajemnego zgromadzenia odegraj� jeszcze istotn� rol� w ca�ej ksi��ce. Natomiast w kolejnych rozdzia�ach b�d� si� dzia�y RZECZY. Nawiedzone posiad�o�ci. Ksi�gi wiedzy tajemnej. Podr�e mi�dzygalaktyczne. Cielesne transformacje. Z�owrogie lalki. I wreszcie wielki fina�.

⠀

Ksi��ka ma specyficzn� struktur� - jest zbiorem opowiada� w formie powie�ci. Ka�dy rozdzia� to kolejna przygoda, z innym bohaterem w roli g��wnej. Spoiwem ca�o�ci jest intryga zwi�zana z osob� Braithwhite'a i Zakonem oraz oczywi�cie bohaterowie - rodzina i przyjaciele Atticusa Turnera. Gatunkowo mamy do czynienia z miksem horroru, powie�ci obyczajowej i fantasy.⠀

Zaczn� od tego, �e tytu� powie�ci mo�e wprowadza� w b��d. Podobnie jak macki na ok�adce. "Kraina Lovecrafta" to niezbyt trafne okre�lenie na zawarto�� pozycji. Chyba, �e s�owo "Lovecraft" jest traktowane jako synonim s�owa "rasizm" (jak wiadomo Samotnik z Providence by� zadeklarowanym rasist�). Bo tytu� "Kraina rasizmu" trafia�by w punkt. Tre�� ma z Lovecraftem niewiele wsp�lnego, poza kilkoma subtelnymi nawi�zaniami. To przede wszystkim ksi��ka o rasizmie.⠀

Nie zgadzam si� z zarzutem, �e mocno rozwini�ta problematyka rasistowska przy�miewa elementy fantastyki (albo odwrotnym: �e fantastyka odwraca uwag� od spraw obyczajowych). Zak�adam, �e ksi��ka traktuje przede wszystkim o rasizmie, posi�kuj�c si� przy tym �rodkiem wyrazu w postaci fantastyki. I przy takim spojrzeniu proporcje s� idealne.⠀

Na minus zaliczam papierowych bohater�w. Niby ka�dy z nich ma jak�� histori�, ale nie ma w tym wszystkim g��bi, psychologia tu po prostu nie dzia�a. Pewnie w sporej mierze win� za to ponosi forma zbioru opowiada�. Akcji i napi�cia tak�e zbytnio tu nie u�wiadczymy, momentami po prostu wieje nud�. Niestety, styl r�wnie� nie powala.⠀

Kolejnym minusem jest zerojedynkowe podej�cie do tematu. W "Krainie Lovecrafta" dos�ownie wszyscy biali s� �li i okrutni, a czarni dobrzy i nieustannie ciemi�eni. Serio, nie znalaz�by si� ani jeden "bia�as" o dobrym sercu? Razi mnie taki brak wiary w cz�owieka. Mam nadziej�, �e wiecie co mam na my�li. Rozumiem co chciano przekaza� i uda�o si� to zrobi� bardzo wnikliwie, ale jednocze�nie takie czarno-bia�e (nomen omen) spojrzenie na rzeczywisto�� nigdy nie jest dobre.⠀

Du�y plus za odwag� i innowacyjno��. Moim zdaniem ludzie za bardzo boj� si� eksperymentowa� z literatur�. Tymczasem dzie�o Matta Ruffa jest tworem do�� oryginalnym, i to na kilku p�aszczyznach. Bardzo to doceniam i cho� "Kraina Lovecrafta" w og�lnym rozrachunku wypada raczej przeci�tnie, to marzy mi si� wi�cej podobnych pr�b prze�amywania schemat�w w literaturze.⠀

Podsumowuj�c, paradoksalnie najwi�kszym problemem pozycji jest kwestia oczekiwa� czytelnika. Tytu� i ok�adka sugeruj� gratk� dla fan�w tw�rczo�ci Lovecrafta, a przy takim podej�ciu zaw�d jest niemal nieunikniony. Je�eli do lektury podejdziemy nastawieni na ksi��k� o rasizmie lub bez konkretnych oczekiwa�, szanse na satysfakcjonuj�c� lektur� znacznie wzrosn�.

Rasizm i potwory.

Od�wie�one nieco za spraw� serialu HBO "Lovecraft Country" Matta Ruffa doczeka�o si� (po czterech latach od ameryka�skiej premiery) polskiego wydania. Wiadomo�� jest znakomita, aczkolwiek - przewrotnie na spraw� patrz�c - najbardziej uciesz� si� z niej nie fani Lovecrafta, lecz czytelnicy ceni�cy sobie realizm historyczno-spo�eczny, to jego bowiem jest w ksi��ce najwi�cej. Mowa oczywi�cie o obowi�zuj�cej w USA w latach 50-tych XX wieku segregacji rasowej i o wszystkich zwi�zanych z ni� ponurych konsekwencjach. Samej lovecraftowskiej grozy jest w "Krainie Lovecrafta" zaskakuj�co ma�o (w por�wnaniu do oczekiwa�), ale i jej na szcz�cie nie zabraknie.

Czego mo�emy dowiedzie� si� o ksi��ce jeszcze przed rozpocz�ciem lektury? Wydawca zdradza nam mniej wi�cej tyle: "Chicago, 1954 rok. Dwudziestodwuletni by�y �o�nierz, Atticus Turner, wyrusza do Nowej Anglii, by odnale�� swego zaginionego ojca. Towarzysz� mu wuj George, wydawca Przewodnika Bezpiecznego Murzyna, oraz Letycja, przyjaci�ka z dzieci�stwa. Podczas podr�y do rezydencji pana Braithwhite’a, spadkobiercy posiad�o�ci, kt�ra swego czasu nale�a�a do jednego z przodk�w Atticusa, natrafiaj� zar�wno na realistyczne zagro�enia bia�ej Ameryki, jak i z�owrogie duchy, kt�re wydaj� si� pochodzi� prosto z fantastycznych powie�ci."

Powy�szy opis wydawcy zdradza co nieco z fabularnych tor�w ksi��ki, lecz nie oddaje tak do ko�ca istoty sprawy i nie zdradza najwa�niejszego przes�ania tej lektury. Wszystko to, co w trakcie lektury si� pojawi (potwory, magia, lo�e maso�skie) jest bowiem jedynie pretekstem do ukazania przez Ruffa stosunk�w spo�ecznych panuj�cych w Stanach Zjednoczonych przed er� Martina Luthera Kinga. Rasizm i segregacja rasowa by�y w latach 50-tych na porz�dku dziennym w USA, zw�aszcza na terenie po�udniowych stan�w. Zjawiska te potrafi�y przybiera� naprawd� obrzydliwe i poni�aj�ce formy, od oddzielenia miejsc dla bia�ych i czarnosk�rych w autobusach, a� po osobne wychodki (dla czarnosk�rych przeznaczano rzecz jasna te podlejsze). "Kraina Lovecrafta" jest wielk� metafor� tamtych czas�w i pretekstem do zadumy nad prawem wszystkich ludzi do r�wnego traktowania. Nie jest to co prawda powiedziane w ksi��ce wprost, ale tak naprawd� w�a�nie do tego sprowadza� si� mog� ksi��kowe wnioski. Maso�sko-magiczna otoczka jest tylko pretekstem do ich wyci�gni�cia i zauwa�enia.

Wniosek ten brzmie� mo�e zaskakuj�co, zw�aszcza w obliczu faktu, �e tytu� ksi��ki wprost nawi�zuje do nazwiska jednego z najwi�kszych tw�rc�w literatury grozy wszech czas�w. Serial HBO (o kt�rym przy okazji tej ksi��ki tak�e skre�l� kilka s��w) tylko to skojarzenie pot�guje, a tak naprawd� odnie�� je mo�na tylko do cz�ci fabu�y, kt�ra nie jest bynajmniej g��wnym przes�aniem ca�ej lektury.

Rzecz jasna w�tki paranormalne, magiczne i maso�skie w ksi��ce si� pojawi�. S� one wa�nym (lecz nie najwa�niejszym) elementem fabu�y, dzi�ki kt�remu �atwiej si� ona rozwija i jest w efekcie bardziej atrakcyjna dla czytelnika. I trudno �eby by�o inaczej - wszak Howard Phillips Lovecraft i jego mitologia Ctulhu (�eby tylko o niej wspomnie�) s� popularne po dzi� dzie� i nawet w XXI wieku autor ten ma spor� rzesz� zagorza�ych fan�w. W "Krainie Lovecrafta" pojawi� si� w zwi�zku z tym potwory �ywcem wyj�te ze wspomnianej mitologii Ctulhu, maso�skie lo�e pragn�ce zaw�adn�� �wiatem, tajne stowarzyszenia pragn�ce przy udziale magii i krwawych ofiar otworzy� bramy Raju, a na dok�adk� wszyscy we�miemy tak�e udzia� w podr�ach mi�dzy wymiarami. Ca�y Lovecraft :)

By� mo�e zastanawiacie si� o czym te� bzdurz� twierdz�c, �e ksi��ka jest bardziej o rasizmie ni� o tw�rczo�ci Lovecrafta. Mo�ecie si� oburza�, ale moim zdaniem w�a�nie tak si� sprawy maj�. Osoba i u�yte w tytule nazwisko Lovecrafta s� dla tej opowie�ci jedynie pewnym spoiwem, kt�re ��czy w ca�o�� wszystkie elementy ksi��kowej uk�adanki Matta Ruffa. Lovecraft by� bowiem (co przyznaj� wszyscy jego biografowie, a tak�e jemu wsp�cze�ni) skrajnym rasist�. Czy w zwi�zku z tym istnia� lepszy pomys� na to, �eby napisa� ksi��k� o USA lat 50-tych XX wieku ni� nawi�zanie do postaci Lovecrafta? Przy jednoczesnym wpleceniu w fabu�� mn�stwa nawi�za� do jego tw�rczo�ci? Moim zdaniem nie. Ten pomys� by� strza�em w dziesi�tk� :)

Poza tymi wszystkimi rozwa�aniami o rasizmie i o Lovecrafcie niniejsza ksi��ka to przede wszystkim opowie�� o harcie ducha, o poszukiwaniu siebie oraz o wolno�ci i nadziei na lepsze jutro. W "Krainie Lovecrafta" ��cz� si� ze sob� fantastyka, wielka przygoda oraz w�tki obyczajowe, daj�c w efekcie ca�kiem udan� mieszank� osadzon� fabularnie w erze segregacji rasowej i u�miechni�tych blondynek patrz�cych na nas z plakat�w w stylu pin-up girls. Matt Ruff zyska� t� ksi��k� moj� uwag� jako autor - na Wasz� podejrzewam, �e te� zas�u�y.

Na koniec b�dzie jeszcze s��w kilka o serialu. HBO zabra�o si� za ekranizacj� ksi��ki z prawdziwym rozmachem i cho� serial jeszcze si� nie zako�czy�, to mo�na �mia�o powiedzie�, �e idealna ekranizacja to jednak nie jest. Wyolbrzymia ona pewne elementy ksi��ki i pomniejsza rol� element�w pozosta�ych, ale tak to w�a�nie bywa w przypadku ekranizacji: uwypuklaj� one to, co si� sprzedaje. W tym konkretnym przypadku sprzedaj� si� flaki, magia, krew i seks. Nie oznacza to wprawdzie, �e HBO spartaczy�o robot� - bynajmniej ;) Twierdz� jednak, �e serial ksi��ce nier�wny i ja osobi�cie wybieram jednak ksi��k� (kt�r� raz jeszcze polecam!).

Ksi��ka zrecenzowana dzi�ki uprzejmo�ci Ksi�garni [Adres usuni�ty]

#KrainaLovecrafta #LovecraftCountry #HPLovecraft #SegregacjaRasowa #Rasizm #MattRuff #TaniaKsi��ka #bloggujezTK

[Adres usuni�ty]

Lata 50. XX wieku. M�ody Atticus Turner jest ciemnosk�rym weteranem wojennym, kt�ry podr�uje przez Stany do swojej rodziny. Gdy okazuje si�, �e jego ojciec wyjecha�, rusza jego �ladem. W ten spos�b natrafia na tajemnicz� sekt�, kt�ra nie przestanie go prze�ladowa�.

O serialu na podstawie tej ksi��ki s�ysza�am ju� dawno, gdy tylko zacz�y pojawia� si� pierwsze zapowiedzi i zwiastuny. Temat nie zainteresowa� mnie jednak wtedy na tyle, aby zacz�� o produkcji samodzielnie czyta�, dlatego o tym, �e „Kraina Lovecrafta” jest w�a�ciwie adaptacj� powie�ci Matta Ruffa o tym samym tytule dowiedzia�am si� dopiero pod koniec sierpnia 2020. Jako, �e H. P. Lovecrafta naprawd� bardzo lubi� to nie zawaha�am si� si�gn�� po kolejne dzie�o, kt�re bawi si� jego tw�rczo�ci�. Niestety, trudno mi oceni� t� ksi��k� inaczej, ni� jako stosunkowo przeci�tn�. Ale mo�e po kolei!

Zacznijmy od tego, �e „Kraina Lovecrafta” nie jest do ko�ca powie�ci�. To raczej zbi�r opowiada�, kt�ry pr�buje udawa� d�u�sz� form�. Ka�dy rozdzia� to odr�bna historia, bior�ca na tapet oddzielny motyw. ��cz� je wprawdzie bohaterowie, ale ten g��wny cz�sto si� zmienia. S� te� chyba u�o�one w porz�dku chronologicznym i nawi�zuj� do siebie nawzajem, tworz�c ostatecznie w miar� sp�jn� ca�o��, jednak pod katem konstrukcji ta ksi��ka przypomina dwa pierwsze tomy „Wied�mina” Sapkowskiego czy „Opowie�ci z meekha�skiego pogranicza” ni� pe�noprawn� powie��. Wydaje mi si�, �e to naprawd� warto mocno zaznaczy�, bo wiem �e z tego powodu niejeden czytelnik zd��y� si� od tego tytu�u „odbi�”. Nale�y jednak zaznaczy�, �e Lovecraft pisa� przecie� w�a�nie opowiadania i by� mo�e autor pr�bowa� i w ten spos�b odnie�� si� do jego tekst�w.

Jak to zwykle w przypadku opowiada� bywa i te w u Ruffa s� do�� nier�wne. Niekt�re intryguj� bardziej, inne po chwili umykaj� z pami�ci. Chyba najbardziej zapad� mi w pami�� rozdzia�/tekst pierwszy („Kraina Lovecrafta”) oraz „Jekyll w Hyde Parku”, opowiadaj�cy o wcielaniu si� w kogo�, kim si� nie jest. Niekt�re z nich do�� mocno mnie jednak nudzi�y, a cho� mitologia Lovecrafta pojawia si� w pewnych motywach to w�a�ciwie Tego klimatu, dla kt�rego si�gam po opowiadania grozy tego pisarza wcale w tej powie�ci nie wyczu�am.

Dlaczego? Wydaje mi si�, �e przez sam styl Matta Ruffa. Lovecraft w swoich tekstach przyk�ada� du�� uwag� do s�owa. Jest bardzo poetycki i cho� straszy obrzydliwo�ciami robi to w spos�b pi�kny, wywo�uj�c u czytelnika na r�wni ciarki oraz zachwyt tym, co „widzi”. J�zyk w „Krainie Lovecrafta” jest za� t� bardzo prost� sieczk�, kt�ra w �adnym razie nie przywi�zuje uwagi do por�wna� czy eleganckich opis�w. Przez to by� mo�e t� ksi��k� �atwo si� czyta i bez w�tpienia trafi do do�� szerokiego grona odbiorc�w, ale jednocze�nie w moim odczuciu traci ten kluczowy dla Lovecrafta element. Liczy�am, �e czytaj�c ksi��k� Ruffa poczuj� cho� odrobin� grozy… a jednak nie zdarzy�o si� to ani razu.

Ponadto, prawdopodobnie zn�w przez j�zyk, niekt�rych bohater�w wyobra�a�am sobie jako nastolatk�w. Co z tego, �e to postacie, kt�re pracuj� i s� wyra�nie doros�e, zarz�dzaj� pewnymi maj�tkami. Cho�by jedna z g��wnych bohaterek, Letycja czy jej siostra, Ruby – te podacie zachowuj� si� czasami jak m�odziutkie dziewczynki, a nie kobiety, kt�re musz� o siebie zadba�.

Do�� istotnymi elementami tych tekst�w jest rasizm oraz popkultura, wiec i o nich musz� tu wspomnie�. Zacznijmy od tego drugiego. Ruff bardzo cz�sto nawi�zuje do ksi��ek, kt�re czyta g��wny bohater. Na pocz�tku pojawia si� do�� du�o znanych tytu��w, tak jakby autor pr�bowa� pokaza� nam, jak bardzo oczytany jest i on, i jego charakter. Ostatecznie jednak te nawi�zania nie wnosz� niczego do fabu�y, a w kolejnych tekstach temat troch� si� ucisza.

Tematyki razismu nie jestem w stanie w oceni�. Wiem, �e w USA w latach 50. czarnosk�re osoby nie mia�y �atwo. Znam ten temat jednak jedynie z popkultury i w�a�ciwie to, co przeczyta�am w „Krainie Lovecrafta” pokrywa�o si� z t� moj� kompletnie nienaukow� wiedz�. Wydaje mi si� jednak, �e przez dodanie do tego element�w lovecraftowskiej tw�rczo�ci Ruff mitologizuje ten naprawd� wa�ny i trudny temat. A nie wydaje mi si� to dobre. Po pierwsze, sprawia, �e staje si� ON mniej namacalny i bardziej ba�niowy. Po drugie, wywo�uje emocje, niekoniecznie ci�gn�c za sob� ch�� analizy sytuacji. Od ostatecznych s�d�w w tym wzgl�dzie wole si� jednak powstrzyma�, bo nie czuj�, aby moja wiedza by�a wystarczaj�ca.

Czy t� ksi��k� mo�na czyta�? Tak, niew�tpliwie. „Kraina Lovecrafta” potrafi by� chwilami przyjemn� lektur� i ma w sobie par� naprawd� fajnych koncept�w. Ma jednak sporo cech, kt�re przynajmniej ja uznaje za wady. Bez w�tpienia nie jest dzie�em idealnym i nie s�dz�, aby zapad�a mi na d�u�ej w pami��. Ale ja jestem przecie� do�� wymagaj�cym czytelnikiem i wydaje mi si�, �e osoba, kt�ra po prostu szuka lekkiej rozrywki, kt�ra porusza przy tym jaki� wa�ny spo�ecznie temat znajdzie w niej ca�kiem przyjemn� odskocznie.

"Co zrobi�, gdy fikcja zaczyna oplata� swoimi mackami rzeczywisto��."

*

Rok 1954, Chicago..."Nowa Anglia". Gdy Atticus dostaje list od ojca z g�ry zak�ada, �e co� tu nie gra. Nigdy jednak nie spodziewa� si�, �e zagini�cie Montrose i podr� do Ardham - oderwanego od rzeczywisto�ci odludzia, zwi��e los jego oraz bliskich mu os�b z sekretnym Zakonem Prastarego �witu, kt�remu marzy si� pot�ga wykraczaj�ca poza racjonalne rozumowanie.

*

"Kraina Lovecrafta" to nie typowa ksi��ka fabularna, a raczej zbi�r opowiada�, po��czonych ze wsp�lnymi w�tkami g��wnymi dotycz�cymi "niecodziennych wydarze�" (duch, zjawy, podr�e mi�dzyplanetarne itp.) oraz "Zakonu", a tak�e bohaterami - w ka�dym "odcinku" inna posta� powi�zana z Atticusem, czyli bohaterem pierwszego opowiadania jest przedstawiana jako g��wna.

*

Je�li chodzi o moje og�lne odczucia to ksi��k� czyta�o si� przyjemnie. Ka�da historia by�a oryginaln�/lu�n� interpretacj� znanych ksi��ek np. "Dr. Jekyll i pan Hyde". Nutka grozy wymieszana z fantastyk� sprawia�, �e kolejne opowiadania idealnie nada�yby si� na historie przytaczane po zmroku.

*

Pomimo niezbyt rozbudowanej fabu�y kolejne cz�ci ksi��ki intrygowa�y, a wsp�lne w�tki zach�ca�y do poznawania nast�pnych opowiada� i rozmy�la� do czego to wszytko d��y ... chocia� przyznam si� szczerze, �e kilka fragment�w mnie niestety znu�y�o, a motywy i co za tym idzie decyzje bohater�w cz�sto pozostawa�y najwi�ksz� zagadk�.

*

Najwi�ksz� wad� „Krainy Lovecrafta” w moim odczuciu by� zbyt cz�sto przytaczany w�tek dotycz�cy dyskryminacji rasowej, przez kt�ry nadprzyrodzone elementy fabu�y nie raz schodzi�y na dalszy plan, a ksi��ka zaczyna�a bardziej przypomina� obyczaj�wk� ni� fantastyk�.

*

Je�li chodzi o nawi�zania do ksi��ek Lovecrafta ... to pomimo, �e nie jestem fank� tego autora i wi�kszo��, jego dzie� znam dzi�ki opisom lub recenzj� to i tak wychwyci�am sporo odno�nik�w do jego tw�rczo�ci - chocia� powinnam tu podkre�li�, �e zdecydowanie nie zdominowa�y one fabu�y, a by�a raczej jej integraln� cz�ci� – mi�ym dodatkiem dla fan�w autora.

*

Og�lnie ksi��k� oceniam na 7/10, a ze wzgl�du na konstrukcj� polecam szczeg�lnie osob�, kt�re zamiast z serialem, wiecz�r wol� sp�dzi� z ksi��k�.