Profil mordercy

Recenzja pochodzi ze strony [Adres usuni�ty]

Czy profilowanie mo�e stanowi� dow�d w post�powaniu karno-procesowym?

S�owem wst�pu powiem o zabawnym zbiegu okoliczno�ci. Ksi��k� Paula Brittona mia�am przeczyta� w ramach omawiania tematu pracy licencjackiej. Wypo�yczy�am, przeczyta�am kilka stron, ale jednak nie wci�gn�a mnie na tyle, by w miesi�c (!) j� przeczyta� w ca�o�ci. Termin min��, ksi��k� odda�am do biblioteki. Prace napisa�am, obroni�am i w pewnym momencie zacz�am �a�owa�, �e nie sko�czy�am tej ksi��ki. Nie mia�am te� czasu, by i�� i j� ponownie wypo�yczy�. Tak wi�c �a�owa�am, �a�owa�am. Kilka dni p�niej dosta�am informacj� o wznowieniu i mo�liwo�ci otrzymania egzemplarza recenzenckiego. Cudownie z�o�y�o si� to w czasie.

„Gdy Lynda Mann sz�a w poniedzia�kowy wiecz�r Czarn� �cie�k�, nios�a z sob� baga� do�wiadcze�, kt�re j� ukszta�towa�y i kt�re sprawi�y, �e zachowa�a si� w okre�lony spos�b, gdy zetkn�a si� z morderc�. Czy ucieka�a? Czy si� zdenerwowa�a? Czy by�a bierna?”

Wracaj�c do tematu, to dzi� napisz� wam co nieco o profilowaniu kryminalnym. Moje wra�enia b�d� dotyczy�y nie tylko mojego podej�cia do tego zagadnienia, ale r�wnie� – a raczej przede wszystkim – wra�e� z ksi��ki.

Paul Britton to niew�tpliwie wa�na posta� w historii profilowania. Mo�na nawet powiedzie�, �e jest ON w tym temacie pionierem, cho� za ojca profilowania uwa�a si� oczywi�cie J. Brussela. W swojej ksi��ce opowiada nam o istotnych elementach swojej biografii, kt�re uczyni�y go profilerem. O sprawach, w kt�rych by� poproszony o sporz�dzenie profilu. O przest�pstwach, kt�re potrafi�y ci�gn�� si� latami. O praktycznym zastosowaniu badania cech, osobowo�ci i zachowania przest�pcy.

„Kiedy tworzy�em profil psychologiczny – wyja�ni�em – m�wi�em o sprawcy w kategoriach og�lnych: nie mog�em poda� dok�adnej daty urodzenia, koloru oczu ani stanu uz�bienia. M�wi�em o rzeczach bardzo prawdopodobnych, ale nie absolutnie pewnych.”

Pisz�c prac� wiedzia�am, �e b�d� chcia�a obali� tez� zawart� w pierwszym zdaniu recenzji, bowiem nie wierz� w precyzyjno�� tej metody. Uwa�am, �e nie ma mo�liwo�ci, by dok�adnie wytypowa� winnego na podstawie w�asnych domys��w, wskazuj�c jego cechy, spos�b bycia, �rodowisko, stan cywilny i wygl�d mieszkania. Owszem, mo�na pr�bowa� zaw�zi� kr�g podejrzanych, ale nie ma opcji, by wskaza� dok�adne cechy sprawcy, kt�re idealnie si� sprawdz� z faktycznym charakterem. A Paul Britton pr�buje nam przekaza�, �e za ka�dym razem idealnie trafia� w punkt (je�li wi�cej o nim poczytamy, to dowiemy si�, �e tak nie by�o), przez co mo�emy traktowa� go jako bohatera, na kt�rego si� wykreowa�.

Ponadto ca�a ta nie�atwa droga od zwyk�ego pracownika r�nych dziedzin do psychologa, a� w ko�cu profilera, jest opisana w spos�b zagmatwany i drobiazgowy. Wi�cej uwagi po�wi�conej jest autorowi ni� temu co robi� dla pomocy w �ledztwie. Ca�o�� wydaje si� egoistyczn� pr�b� wm�wienia wszystkim, �e gdyby nie ON – nie by�oby rozwi�zanych spraw. Czasami mia�am wra�enie, �e ma racj�. �e taki zbi�r cech b�dzie posiada� winny. Potem jednak Britton opisywa� na przyk�ad dok�adnie jego ubi�r i pojawia�y si� w�tpliwo�ci.

„Na przyk�ad stwierdzono, �e mordercy o wy�szym stopniu inteligencji s� zazwyczaj lepiej zorganiowaniu i bardziej metodyczni.”

– m�wi�c o takich kwestiach sprawcy, Paul Britton (i wszyscy inni profilerzy) pos�uguj� si� og�lnie przyj�tymi normami, stworzonymi ju� dawno modelami przest�pc�w. Jednak Bogdan Lach powtarza, a ja mu wt�ruj� – Ka�da zbrodnia jest inna. I nale�y powstrzyma� si� od generalizowania. Ca�e szcz�cie autorowi jest do tego daleko.

Minusem ksi��ki jest styl autora. Chaotyczny, wr�cz ci�ki. Naprawd� d�ugo zaj�o mi przeczytanie tej ksi��ki, bowiem szybko nudzi�am si� przedstawionymi tu faktami. Gdyby by�y u�o�one, gdyby by�y napisane ciekawie – zmieni�abym mo�e zdanie na temat samej tej metody. A tymczasem mam wra�enie, �e jeszcze bardziej si� od niej oddalam. Bo historia Paula Brittona przypomina niezwyk�� opowie��, w kt�r� trudno jest uwierzy�.

Do Paula Brittona policjanci przychodz� b�agaj�c, by im pom�g�. W Polsce ta metoda jest tak ma�o rozwi�ta, �e osobami, kt�re najbardziej w ni� w�tpi� s� w�a�nie s�u�by bezpiecze�stwa. I nie ma si� im co dziwi� – w ko�cu jest tutaj du�e prawdopodobie�stwo pomy�ki, wskazania z�ego tropu i dodanie mn�stwa pracy policji. Je�li profiler ulegnie sugestiom lub w�asnym emocjom, to z g�ry skazany jest na pora�k�. A niestety ka�dy jest tylko cz�owiekiem, dlatego te� profilowanie nie mo�e stanowi� dowodu w post�powaniu.

Ogromnym plusem Profilu mordercy jest wykazanie kolejnych krok�w w typowaniu. Nie ma tak, �e pojawia si� zbrodnia, a na nast�pnej stronie czytamy ju� o jej rozwi�zaniu. Poznajemy metody, jakimi kieruje si� autor. Mo�e nie s� one w wystarczaj�cy spos�b rozwini�te, wygl�daj� raczej jak zaczerpni�te z podr�cznika dla profiler�w, ale jednak. Mo�emy si� dowiedzie� w jaki spos�b powstaje profil. A o to chyba chodzi w tej ksi��ce przede wszystkim.

W SKR�CIE:

Plusy: Ciekawe metody profilowania. Og�lny zarys tej dziedziny naukowej. Mo�liwo�� poznania „ciekawszych” i r�norodnych zbrodni dokonanych w Anglii. Fani tematu znajd� tu naprawd� du�� dawk� wiedzy.

Minusy: Ch�odny i chaotyczny styl. Fakty przedstawione w spos�b ma�o prawdopodobny, cho� wiem, �e musz� by� prawdziwe – przecie� to biografia autora. Mimo wszystko ci�ko mi to prze�kn�� jako realny wp�yw na �ledztwa.

Dla kogo: Podsumowuj�c jest to lektura wa�na, je�li kogo� naprawd� interesuje temat profilowania czy historie kilku pope�nionych przest�pstw. Je�li chcecie przeczyta� po prostu co� ciekawego, ale napisanego przyst�pnym i �atwym do przyswojenia j�zykiem – odradzam lektur�.