Skrzywdzeni i poni�eni

Czas na Petersburg!

Fiodor Dostojewski nies�usznie znany jest w Polsce niemal wy��cznie ze „Zbrodni i kary”, a i ta powie�� kojarzona jest cz�sto ze znienawidzon� lektur�. Tymczasem w dorobku autora wiele jest wspania�ych pozycji, uniwersalnych i ponadczasowych. Pisarz bowiem w kr�gu swoich zainteresowa� cz�owieka, targaj�ce nim emocje i jego u�omno�ci.

Doskonale wida� to w sentymentalnej powie�ci „Skrzywdzeni i poni�eni”, kolejnej w dorobku Dostojewskiego, kt�ra przenosi nas do Petersburga, obna�aj�c i pi�tnuj�c degeneracj�, wynaturzenie, u�wiadamiaj�c nam, �e niestety s� sytuacj�, kiedy degrengolada jest procesem na tyle zaawansowanym, �e trudno jest dobru wznie�� si� poza ni�. Po opublikowana nak�adem wydawnictwa MG ksi��k� si�gn�� mog� nie tylko mi�o�nicy literatury rosyjskiej i samego Dostojewskiego, ale te� wszyscy zainteresowani ludzk� dusz�, z niepokojem �ledz�cy upadek cz�owiecze�stwa oraz coraz trudniejsz� walk� dobra ze z�em.

Przenosimy si� do wspomnianego, XIX-wiecznego Petersburga, miasta z wieloma mo�liwo�ciami, ale jednocze�nie pe�nego ludzkiej zgnilizny, niezbyt �askawego dla g��wnego bohatera. Iwan Pietrowicz, b�d�cy jednocze�nie narratorem powie�ci, to m�ody i obiecuj�cy pisarz, kt�ry jednak – jak wielu literat�w – z trudem wi��e koniec z ko�cem. Ima si� r�nych zlece� na teksty, wierz�c, �e ju� wkr�tce uda mu si� opublikowa� poczytn� ksi��k�, kt�rej kanw� b�d� jego do�wiadczenia. Skrupulatnie przenosi zatem na papier fragmenty swojego �ycia, w ten spos�b poddaj�c si� jednocze�nie swego rodzaju terapii.

Wcze�ni osierocony Iwan dorasta� w domu Miko�aja Sergieicza Ichmieniewa, kt�ry zlitowa� si� nad ch�opcem i przygarn�� pod swoje skrzyd�a, wychowuj�c razem ze swoj� c�rk�, Natasz�. Mimo bogactwa, Miko�aj jawi si� jako cz�owiek prosty i uczciwy, ujmuj�cy sw� serdeczno�ci� i sercem na d�oni. Ta serdeczno�� i �yczliwo�� sprowadza niestety na niego k�opoty. Zgadza si� ON bowiem pokierowa� innym m�odym cz�owiekiem, dziewi�tnastoletnim Alosz� Piotrowiczem, synem ksi�cia Piotra Aleksandrowicza Wa�kowskiego, w�a�ciciela maj�tku Wasiliewsie, nie�wiadomy problem�w, jakie to za sob� poci�gnie. Ch�opak, zamiast nabiera� og�ady i zdyscyplinowania … zakochuje si�. Pani� jego serca zostaje siedemnastoletnia c�rka Miko�aja, co nie podoba si� Wa�kowskiemu i jest �r�d�em szykanowania Ichmieniewa, a tak�e oskar�e� o kradzie� i niegospodarno��.

Te mi�osne perypetie Natalii oraz gwa�towny zwrot w relacjach ksi�cia z zarz�dc� swoich d�br, s� niejako przeciwwag� dla spokojnego charakteru Iwana, kt�ry jako bohater idealny, bez skazy, stanowi doskona�e t�o dla pozosta�ych postaci, ale jednocze�nie sam nie daje o sobie zapomnie�…

Powie�� Dostojewskiego „Skrzywdzeni i poni�eni” to podr� po meandrach ludzkiej duszy. Wydaje si� to by� ksi��ka bardzo osobista, mo�e w�a�nie dlatego doszukiwa� si� mo�na w niej analogii do �ycie samego pisarza. Znakomita kreacja postaci, barwne opisy pobudzaj�ce wyobra�ni� i ogromny �adunek emocjonalny, kt�ry czyni zar�wno powie�� jak i wydarzenia w niej zawarte bliskimi nam i zach�ca do zaanga�owania si� w lektur�. Nic zatem dziwnego, �e mo�na si� w niej rozsmakowa�, �e jest to idealna pozycja, by zacz�� ni� swoj� przygod� z Dostojewskim!

Justyna Gul

Qultura s�owa

"Skrzywdzeni i poni�eni" Fiodora Dostojewskiego to powie��, kt�ra, cho� mo�e nie tak rozpoznawalna jak "Zbrodnia i kara" czy "Bracia Karamazow", wci�� pozostaje dzie�em o niezwyk�ej g��bi i sile oddzia�ywania. To literacka podr� w g��b ludzkiej duszy, pe�na cierpienia, mi�o�ci i moralnych dylemat�w, kt�re rezonuj� z czytelnikiem nawet po wielu latach od lektury. Nie ukrywam, �e mo�e by� dla niekt�rych troch� przygn�biaj�ca ze wzgl�du na poruszan� tematyk� a niekt�re w�tki by�y na pocz�tku troch� trudne do �ledzenia ze wzgl�du na ich zawi�o��, ale ogarn�am temat.

Akcja powie�ci osadzona jest w XIX-wiecznym Petersburgu, a jej centrum stanowi Iwan Pietrowicz, m�ody pisarz, kt�ry staje si� �wiadkiem i uczestnikiem skomplikowanych relacji mi�dzyludzkich. Dostojewski mistrzowsko splata losy kilku postaci, tworz�c wielow�tkow� i emocjonuj�c� opowie��.

Tytu�owe poj�cia s� osi� powie�ci. Dostojewski ukazuje, jak ludzie mog� by� niszczeni przez okrutne okoliczno�ci i manipulacje innych. Powie�� jest r�wnie� opowie�ci� o sile mi�o�ci, kt�ra potrafi przetrwa� nawet najci�sze pr�by. Dostojewski ukazuje, �e przebaczenie jest mo�liwe, nawet w obliczu najwi�kszych krzywd, ale czy tak jest w realnym �wiecie? Na to pytanie sami sobie odpowiedzcie. Bohaterowie powie�ci staj� przed trudnymi wyborami, kt�re testuj� ich moralno��. Dostojewski zmusza czytelnika do refleksji nad tym, co jest dobre, a co z�e, ale te� sprawia, �e sam zastanawiasz si� co by� zrobi�/�a w danej sytuacji etc. Uwielbiam w autorze to krytykuje �wczesne rosyjskie spo�ecze�stwo, ukazuj�c nier�wno�ci i okrucie�stwo, ale chyba tak by�o, jest wsz�dzie.

Dostojewski pos�uguje si� takim je�ykiem, kt�ry dla czytelnika jest realistyczny, kt�ry pozwala mu na zrozumienie �ycia w XIX-wiecznym Petersburgu. Powie�� ta ma r�wnie� znaczenie autobiograficzne, gdy� Dostojewski wykorzysta� w niej w�asne do�wiadczenia z okresu zes�ania na Syberi�.

Nie b�d� opisywa�a bohater�w, bo to o nich ca�a ta historia. Uprzedzam, �e chwytaj� za serce lub powoduj�, �e krew si� b�dzie w was gotowa�. Nie potrafi� wspomnie� o nich nie zdradzaj�c co spotka dan� osob� a losy naszych bohater�w s� od niewinnych, czystych, cierpliwych po manipulacji, tragicznych, skrzywdzonych a i o zdradzie trzeba wspomnie�.

�wiadoma jestem, �e nie ka�demu j�zykiem jakim pos�uguje si� autora nie b�dzie zrozumia�y, ale mimo wszystko zach�cam do si�gni�cia i przekonania si� czy czasem tym razem b�dzie ten moment w kt�rym pokochacie go tak jak ja.

Temat z tw�rczo�ci� Fiodora Dostojewskiego nie nale�y do naj�atwiejszych. Uwielbiam jego tw�rczo��, ale wiem te�, �e nie jest ona dedykowana ka�demu. Autor mia� swoje indywidualne podej�cie do �wiata, w tym do winy i kary, do przebaczania i rozumienia drugiego cz�owieka co mo�na uzna� za inspiruj�ce, ale jednocze�nie warte g��bszej dyskusji.

Temat przebaczania poruszany jest w jego "Skrzywdzeni i poni�eni", czyli mocno rozbudowanej historii, kt�ra na nowo zag��bia si� w mroczny �wiat nizin spo�ecznych Petersburga. Jak na autora przysta�o wi�cej jest tutaj negatywnych emocji i z�owieszczego spogl�dania na jednostk� ludzk� ni� pozytywnych my�li napawaj�cych nas optymizmem, ale autor nigdy nie bawi� si� w p�rodki i to naprawd� trzeba pochwali�. Ka�dy czytelnik maj�cy sw�j rozum z ch�ci� wchodzi w interakcje z pogl�dami autora i nawet je�li ma zupe�nie sprzeczne opinie na dany temat to por�wnuje je w bardzo intelektualnej potyczce na s�owa.

Iwan Piotrowicz, m�ody pisarz ledwo wi���cy koniec z ko�cem, bardzo przypomina samego autora. Wydaje si� wi�c, �e to powie�� w pewien spos�b autobiograficzna, ale czy nie wszystkie ksi��ki Dostojewskiego s� osobiste i oddaj�ce jego �yciowe zawirowania? To przek�ada si� na jako�� i odbi�r tre�ci, kt�ra mocno trafia do czytelnika, anga�uje go we wszystko co dzieje si� dooko�a i jednocze�nie pozwala na rozstrzyganie kwestii moralnych i spo�ecznych na sw�j w�asny spos�b, zale�nie od naszego patrzenia na �wiat.

Fabu�a jest ci�ka i na pewno nie przeczytacie jej w jeden wiecz�r. Nie jest to jednak w �adnym wypadku wad� historii, kt�r� z przyjemno�ci� mo�emy rozk�ada� na czynniki pierwsze, analizowa�, gdyba�, rozmy�la� czy idealna posta� Iwana faktycznie mog�aby mie� miejsce w prawdziwym �wiecie. Bohater pozbawiony jest bowiem wad, jest cz�owiekiem altruistycznym, pogodnym i serdecznym, kt�ry wyci�ga pomocn� d�o� do ludzi, kt�rzy tego potrzebuj� a w mi�dzyczasie rozmy�la nas sensem dobroci i wizj� podst�pno�ci, kt�ra wydaje si� mieszka� we wszystkich pozosta�ych postaciach. Historia wi�c dzieli si� na odpowiednie pasma, bardzo mocno wyznacza granice i jednocze�nie sk�adania do zastanowienia czy ka�dy cz�owiek jest wy��cznie dobry lub z�y.

"Skrzywdzeni i poni�eni" to kolejny g��boki przekaz autora, kt�ry nie jest �atw� form� literack�, ale na pewno bogat� w warto�ci, dojrza�� i stanowi�c� spore wyzwanie, kt�re warto podj��. Fiodor Dostojewski prowadzi nas przez �wiat ponadczasowych warto�ci, pokazuje z�o w czystej ludzkiej postaci i stara si� nie pozostawia� miejsca na �adne domys�y, ale czytelnik i tak z przyjemno�ci wchodzi z nim w mentaln� oraz emocjonaln� interakcj� i to w�a�nie jest kwintesencja niezapomnianej prozy autora.