Pi�� lat kacetu

Grzesiuka czyta�am ju� w szkole �redniej jako lektur� uzupe�niaj�c�. Jednak musz� przyzna�, �e zar�wno up�yw lat jak i fakt, �e mia�am do czynienia z wersj� ocenzurowan�, po cz�ci zatar�y moje wspomnienia zwi�zane z t� lektur�. Dlatego jak tylko si� dowiedzia�am, �e wydawnictwo Pr�szy�ski i S-ka podj�o si� wydania trylogii Grzesiuka, i do tego w pe�nej autorskiej wersji, wiedzia�am �e koniecznie musz� po ni� si�gn��. Pierwsze wydanie, 13 lat po zako�czeniu II Wojny �wiatowej, rozesz�o si� jak �wie�e bu�eczki, kolejki w bibliotekach by�y na ponad rok. Teraz dost�p do tego dzie�a jest �atwiejszy jednak mam nadziej�, �e r�wnie szerokie grono czytelnik�w si�gnie po t� pozycj�. To prawdziwe �wiadectwo cz�owieka, kt�ry pi�� d�ugich lat sp�dzi� w obozach koncentracyjnych. �wiadectwo pozbawione martyrologii czy oceniania, zupe�nie r�ne od wspomnie� innych ludzi, kt�rym uda�o si� prze�y�.

Stanis�aw Grzesiuk, cho� urodzony w ma�ej miejscowo�ci pod Che�mem, wychowa� si� na warszawskim Czerniakowie, jednej z biedniejszych cz�ci sto�ecznego Mokotowa. Kiedy� by�a to dzielnica ciesz�ca si� z�� s�aw�, szemranym towarzystwem i s�yn�ca z du�ego bezrobocia. Trzeba

by�o naprawd� by� sprytnym lub mie� znajomo�ci by znale�� zatrudnienie pozwalaj�ce si� utrzyma�. Dlatego "Ch�opaki z Czerniakowa", jak lubi� si� nazywa� sam Grzesiuk, byli kombinatorami i cwaniakami. To w�a�nie te cechy zapewne pozwoli�y mu przetrwa� i si� odnale�� w obozowej rzeczywisto�ci.

W 1939 roku, Grzesiuk, aresztowany zosta� przez Gestapo, za posiadanie broni, i wys�any na roboty przymusowe do Niemiec. Po pobiciu gospodarza, u kt�rego pracowa�, wyl�dowa� w obozie koncentracyjnym w Dachau. Przenoszony z jednego do drugiego obozu wr�ci� do kraju dopiero po zako�czeniu wojny.

Ofiary wojny zazwyczaj dziel� si� swoimi do�wiadczeniami ju� w samym momencie wyzwolenia. Jedni opowiadaj� swoje historie dziennikarzom, jeszcze inni wyst�puj� w audycjach radiowych. S� te� tacy co pisz� ksi��ki. Jednak ��czy ich jedna cecha wsp�lna : chc� jak najszybciej podzieli� si� swoim baga�em do�wiadcze�, wyrzuci� z siebie jeszcze �wie�e wspomnienia, opowiedzie� �wiatu o bestialstwie i terrorze jakiego do�wiadczyli. Z Grzesiukiem by�o inaczej. Swoje wspomnienia zacz�� spisywa� w sanatorium gdzie trafi� kilka lat po wyzwoleniu. W jednym z wywiad�w wnuczka pisarza wspomina, �e pisanie by�o dla niego form� terapii. Jak wiadomo po wojnie dost�p do specjalist�w by� ograniczony, a nasz autor czu� przemo�n� potrzeb� podzielenia si� swoimi prze�yciami z rodzin�, przyjaci�mi i tymi wszystkimi, kt�rzy chc� go wys�ucha�. Jednak jak d�ugo mo�na opowiada� historie, kt�rych by�o niesko�czenie wiele? Cho� by� znakomitym gaw�dziarzem, to ksi��k� pisa� w ca�kowitej samotno�ci, zamkni�ty w sanatoryjnym pokoju, przy s�abym �wietle lampy.

Stanis�aw Grzesiuk, z zawodu elektromechanik, nie mia� �adnego do�wiadczenia z zakresu pisarstwa. I to wida�. Ten specyficzny, prosty, pe�en neologizm�w i (nie oszukujmy si�) ma�o liryczny j�zyk, jakim napisana jest ksi��ka, niekt�rych mo�e odrzuca�, jednak dla mnie by� oznak� prawdziwo�ci. Zreszt�, jako warszawiance, gwara tego miasta jest mi niezwykle bliska- szczeg�lnie zami�owanie do zdrobnie�. Ten prosty styl, bez g�rnolotno�ci i patetyczno�ci, sprawia �e ksi��k� czyta si� niezwykle lekko, prawie tak jak by s�ucha�o si� opowie�ci m�odego ch�opaka, kt�rym by� podczas pobytu w obozach koncentracyjnych.

"Pi�� lat kacetu" nie jest ksi��k� pi�tnuj�c� hitlerowskie obozy �mierci. To dzie�o, kt�re nie ocenia tylko opisuje wydarzenia kt�re rozgrywa�y si� na oczach autora. Jest to ksi��ka o tym jak wygl�da�o �ycie obozowe, co trzeba by�o robi� �eby prze�y�, jakie cechy psychiczne by�y najwa�niejsze. Autor w do�� chaotyczny spos�b ( cz�sto nie jest zachowana chronologia zdarze� i ich miejsce) opowiada r�ne historie, jak na przyk�ad o pr�bach zdobywania jedzenia czy wyniszczaj�cej pracy, ponad ludzkie si�y. Dowiadujemy si� r�wnie� czym by�a i jak wygl�da�a hierarchia obozowa, pocz�wszy od stra�nik�w, przez kapo i zwyk�ych wi�ni�w, a sko�czywszy na dole drabiny spo�ecznej gdzie znajdowali si� "przeznaczeni" na �mier� muzu�manie. Grzesiuk w swojej ksi��ce zachowuje dystans do otoczenia. Opowiada o zbrodniach, kt�re widzia� na w�asne oczy, i to nie tylko tych pope�nianych przez hitlerowc�w. Zdarza�o si� r�wnie�, �e oprawcami byli Polacy. Jako jedyny z polskich autor�w, porusza wra�liwy temat homoseksualizmu w�r�d wi�ni�w oraz m�skiej prostytucji.

"Pi�� lat kacetu" to r�wnie� ksi��ka o przyja�ni, kt�ra by�a w stanie si� narodzi� w warunkach obozowych. Doskona�ym przyk�adem jest posta� ksi�dza J�zefa Szuberta, kt�ry trafi� do obozu w Dachau. Z pocz�tku obaj m�czy�ni mieli do siebie stosunek do�� ambiwalentny, jednak po kilku sp�dzonych na rozmowie wieczorach dotarli si� i zrozumieli. Razem, dzi�ki sprytowi, udawa�o im si� unika� najci�szych spraw. Przyja�� ta przetrwa�a r�wnie� w latach powojennych.

Jednak osob�, z kt�r� Grzesiuk zaprzyja�ni� si� na przys�owiowe "dobre i z�e" by� Stefan Krukowski.

Ca�a ksi��ka napisana jest z du�� doz� ironii, wr�cz humoru i stoicyzmem, kt�ry momentami przera�a. Straszliwe zbrodnie na ludziach, kt�re autor widzia� na w�asne oczy, s� opisane z takim spokojem, �e wydaj� si� jeszcze bardziej przera�aj�ce. Cho� autorowi uda�o si� prze�y� pi�� lat w najgorszych nazistowskich obozach pracy i odcisn�o to swoje pi�tno na jego psychice, ksi��ka wydaje si� by� pozbawiona emocji. Jest to zwyk�y opis dnia codziennego oczami "czerniakowskiego barda". My�l�, �e ka�dy powinien przeczyta� t� ksi��k�, chocia�by ze wzgl�du na fakt jej inno�ci od innych utwor�w literatury lagrowej. A na dodatek wydawnictwo wznowi�o autorskie, oryginalne wydanie powie�ci, gdzie fragmenty ocenzurowane w czasach powojennych zosta�y zaznaczone. Ciekawy element por�wnawczy. Polecam.

Pi�� lat kacetu

Autor: Stanis�aw Grzesiuk

Zaczne od tego ze te ksiazke powinien przeczytac kazdy czlowiek !!! Nie ze wzgledu na propagowanie tego tyåu literatury ale by poznac bol i cierpienie jakie wiezniowie obozow przezyli w obozach z rak niemcow.

Jedna z ksi��ek, kt�ra d�ugo pozostaje w pami�ci. Podoba�o mi si� to, �e autor nigdy nie u�ala� si� nad sob� zbytnio. Stara� si� przetrwa� w sytuacji, w kt�rej si� znalaz� nie oceniaj�c czy to �le czy dobrze. Zaskoczy� mnie koniec ksi��ki, zderzenie spojrzenia autora na obraz ludzi i siebie pr�buj�cych przetrwa� w obozie z tym co widzieli ameryka�scy �o�nierze po uwolnieniu....

Zdecydowanie zalet� tej ksi��ki jest autentyczno�� i prostota. Autor nie sili si� na filozoficzne rozwa�ania. Tu fakty m�wi� same za siebie. Po przeczytaniu "Boso, ale w ostrogach", poznaj�c osobowo�� i twardo�� charakteru Grzesiuka, widzimy �e autor b�d�c w 3 obozach nie straci� nic z charakteru "czerniakowskiego �obuza". Przy�wieca mu cel: za wszelk� cen� utrzyma� si� na powierzchni i nie da� si� z�ama�. Zadziwiaj�ce jest to, �e pomimo znalezienia si� w ogniu wydarze� obozowych sta� go jeszcze na humor. Ko�c�wka ksi��ki jest niezwykle gorzka i ponura. Dlatego powiem patetycznie: chyl� czo�a przed lud�mi, kt�rzy przeszli to piek�o.

Polecam !!! Polecam !!!! Polecam !!

[Adres usuni�ty]

"Historia naturalna obozu zag�ady"

Kiedy wzi��em do r�ki "Pi�� lat kacetu" to o�ywi�y si� we mnie wspomnienia i w��czy� sentyment. Dziesi�� lat temu zdaj�c matur� ustn� z polskiego o tematyce obozowej przeczyta�em dobrych kilkana�cie ksi��ek, �eby t� prac� napisa� i si� przygotowa�. Wtedy jeszcze nie czyta�em tak intensywnie jak teraz, w�a�ciwie to nawet czyta�em niewiele, bo jedynie lektury obowi�zkowe, a o Grzesiuku to ju� w og�le nie wiedzia�em zupe�nie nic. Ale to w�a�nie ten temat i literatura obozowa na czele ze �wietnymi dzie�ami Borowskiego, Na�kowskiej, Baczy�skiego czy Grudzi�skiego sprawi�y, �e o�ywi�a si� we mnie mocna ch�� czytania i si�gni�cia po kolejne ksi��ki z tego zakresu ju� po pozytywnie zaliczonej obronie. Pierwsza pozycja wyszperana w bibliotece, kt�ra mi si� trafi�a, to nieznany mi zupe�nie autor i nieznana w og�le lektura. Ksi��ka, kt�ra ze stuprocentow� pewno�ci� spowodowa�a, �e pokocha�em czytanie i od tamtej pory ju� absolutnie nikt i nic nie musia�o mnie motywowa� i przekonywa� do systematyczne si�gania po kolejne literackie tomiszcza, bo zrodzi�a si� we mnie pi�kna pasja, kt�ra trwa do dzi� i nigdy z niej nie zrezygnuj�. Pasja, kt�ra ��czy nas wszystkich rozmawiaj�cych o literaturze wszelakiej. Dzisiaj zatem z podw�jnie ogromn� przyjemno�ci� kilka s��w ode mnie o mojej ulubionej ksi��ce, kt�ra podbi�a me serce.

"Pi�� lat kacetu" to autobiograficzna relacja z pobytu w niemieckich obozach koncentracyjnych Dachau, Mauthausen i Gusen, autorstwa warszawiaka z Czerniakowa - Stanis�awa Grzesiuka. Autor nie chcia� tworzy� powie�ci o wojnie i obozach, ani tuszowa� niewygodnej prawdy jak robi�o to wielu przed nim i po nim, tylko po prostu opowiedzie� co robi� w obozach, aby prze�y�. Szczerze, prawdziwie, bez �enady, bez martyrologii, bez zatuszowania, wi�kszych sentyment�w i g��bszych przemy�le�. A opowiada� mia� co, bo kiedy trafi� do obozu w kwietniu 1940 w wieku 27 lat to wydosta� si� z niego dopiero po pi�ciu latach w dzie� swoich urodzin, czyli 6 maja 1945, po oswobodzeniu prze Amerykan�w. Pi�� lat sp�dzonych za drutami w strefie maksymalnego ryzyka, gdzie musia� by� ca�y czas czujny, bo dziennie nara�ony by� na �mier� z ka�dej strony. Wielu m�odszych i silniejszych nie dawa�o rady nawet czasem i tydzie�. Jemu uda�o si� prze�y� kilka lat wielokrotnie umykaj�c �mierci, a przy okazji nie raz graj�c na nosie Niemcom i innym niebezpiecze�stwom. Kilka razy dlatego, �e po prostu mia� szcz�cie, ale jednak w przewa�aj�cej cz�ci decydowa� o tym niesamowicie silny charakter, kt�ry autor posiada� od zawsze do ko�ca swoich dni.

Stanis�aw Grzesiuk to cz�owiek z gatunku tych, kt�rych nie spos�b nie podziwia�. Wierny zasadom, idea�om i ojczy�nie. Dziecko warszawskiego przedmie�cia, cwaniak, przebojowiec, bitnik, gadu�a, awanturnik, a przy tym cz�owiek uczynny, ciekawy wszystkiego co go otacza, honorowy, zawsze weso�y, sprawiedliwy i wierny ka�demu, komu ufa� i kto darzy� go tym samym silnym i szczerym uczuciem - czego dowodzi chocia�by przedstawiona przez niego pi�kna przyja�� obozowa ze Stefanem Krukowskim, rzecz wprost niebywa�a jak taka wi�, uczucie i wsparcie mog�y si� narodzi� i utrzyma� do ko�ca w takim miejscu i w takim czasie. Czytaj�c relacj� Grzesiuka czytelnik ani przez moment si� nie zawaha, �e by� to cz�owiek szczery a� do b�lu, bez �adnego zak�amania. Zanim si�gn��em po t� ksi��k� czyta�em o samym b�lu, udr�ce, zabijaniu i ca�ym tym z�u zwi�zanym z wojn� i obozami, �e nawet mowy nie by�o o u�miech. W "Pi�� lat kacetu" g�ba mi si� cieszy�a niejednokrotnie, bo humor, cz�sta przebojowo��, brawura i cwaniactwo autora, �eby przetrwa�, przedstawiane w opisywanych przez niego sytuacjach, wywo�ywa�y ten u�miech nienachalnie i naturalnie. I to nie �e tylko u mnie, ale i u samych wi�ni�w, kapp�w, blokowych czy zdarzy�o si� nawet i u paru esesman�w, jak autor wspomina.

Podstaw� �ycia i prze�ycia w obozach przez Grzesiuka by�o ci�g�e miganie si� od pracy, unikanie ze wszelkich si� sytuacji, gdzie m�g�by by� z�apany i pobity na �mier�, oraz organizowanie jedzenia w obozach koncentracyjnych, gdzie wszelkimi mo�liwymi sposobami starano si� zabi� w cz�owieku uczucia, zabi� w nim cz�owiecze�stwo, upodli�, zgn�bi�, obni�y� inteligencj�, z�ama� i uczyni� nieboszczykiem jeszcze za �ycia. Autor opisuje od pocz�tku swoje metody przetrwania ci�gle takie same w Dachau, Mauthausen i Gusen jednocze�nie portretuj�c innych wi�ni�w i ludzi dooko�a, dobrych i z�ych, uczynnych i zach�annych, zwyrodnialc�w, morderc�w czy wreszcie ca�� nazistowsk� machin� pracy i �mierci, kt�ra mia�a niewyczerpalne pomys�y, �eby zniszczy� go i dziesi�tki tysi�cy innych w obozach. Ale autor mimo to potrafi� pokaza� w tych miejscach sw�j charakter, swoje poczucie humoru i najwa�niejsze warto�ci �wiadcz�ce za cz�owiecze�stwem. Od pocz�tku do ko�ca ksi��ka porusza, bawi, zachwyca i szokuje. Nie ma mo�liwo�� przej�� przez ni� oboj�tnym. Nie ma opcji nie zareagowa� na to wszystko co z�e ze strony wojny i oboz�w, ale tak�e na dobre, weso�e i og�lnie pozytywne ze strony Grzesiuka i innych opisywanych przez niego ludzi i sytuacje. Ta ksi��ka jest po prostu niesamowita i ze wszech miar warto j� pozna�.

Warto te� jeszcze doda� kilka s��w na temat samego wydania, bo Pr�szy�ski i S-ka wykona�o kawa� porz�dnej roboty. Ot� dotychczasowe egzemplarze tej ksi��ki by�y wydawane w wyra�nie okrojonej wersji, co by�o narzucone przez uwarunkowanie polityczne, obyczajowe i og�lnie poprawno�ciowe �wczesnych lat, kiedy autor ksi��k� wydawa�. Niniejsza pozycja bazuje na pierwotnym r�kopisie Grzesiuka z 1958 roku, a wi�c z fragmentami, kt�re zosta�y po korekcie wyrzucone (uznane za np. niepotrzebne), przywr�cono tutaj zapis fonetyczny s��w pochodz�cych z j�zyka niemieckiego (autor nie cierpia� tego j�zyka, o czym wielokrotnie w ksi��ce wspomina, wi�c te momenty by�y nieco zmienione) czy te� przedstawiono cz�ci obj�te p�niejsz� cenzur� (nie tylko polityczn� i obyczajow�, jest te� tutaj fragment, w kt�rym autor niezbyt pochlebnie, ale szczerze, wyra�a si� na temat niejakiego Edmunda R., kt�ry przebywa� z Grzesiukiem w jednym obozie, a ten oskar�y� potem autora o pom�wienie i znies�awienie w�a�nie w tej usuni�tej cz�ci). Wszystkie te fragmenty, kt�re zosta�y przywr�cone, wydawca specjalnie pogrubi�, �eby je wyr�ni� i bez problemu rozpozna�. Kr�tko m�wi�c wydawnicza pere�ka, szczeg�lnie dla tych, kt�rzy ksi��k� wcze�niej czytali i chcieliby si� zapozna� z jej pierwotn� wersj�.

Czytaj�c ponownie "Pi�� lat kacetu" po tych 10 latach wcale si� nie dziwi�, �e tak mnie poci�gn�o w stron� czytania. Takie pozycje powoduj�c w�a�nie, �e czytanie jest pi�kne, potrzebne dla rozwoju i zapewnia szereg innych korzy�ci, o kt�rych m�wi si� niejednokrotnie. A t� konkretnie ksi��k� i autora pokochaj� wszyscy Ci, kt�rzy �yj� przekonani, �e trzeba mie� w �yciu pewne zasady, honor i dum�, trzeba odwa�y� si� ryzykowa� oraz i�� przez te �ycie zawsze z podniesion� g�ow�. Osobi�cie uwielbiam tego cz�owieka, chocia� go nigdy w �yciu nie widzia�em i nie zobacz�, bo to jeden z tych ludzi, kt�rych darzy si� uczuciem bez takiego spotkania; po prostu zara�a czynem i s�owem w ka�dej postaci. Jeden z tych ludzi, kt�rych bym wskrzesi� na jedn� noc, gdybym m�g�, �eby p�j�� z nim w tango, �piewa�, ta�czy� i �ajdaczy� si� w najlepsze! Ale pozostaje mi tylko lektura, kt�r� te� wszystkim serdecznie polecam.

„Do bicia tak ju� si� przyzwyczai�em, �e te ju� �adne na mnie nie robi�o wra�enia. Troch� b�lu i nic wi�cej. Przekona�em si�, �e do b�lu cz�owiek mo�e si� te� przyzwyczai� i wtedy przestaje ba� si� bicia. Tak by�o ze mn�. Bicia nie ba�em si� wcale. Pilnowa�em si� tylko, �eby nie da� si� z�apa� na wykroczeniu, za kt�re mogli zabi�”*

*Stanis�aw Grzesiuk, Pi�� lat kacetu, wyd. Pr�szy�ski i S-ka, Warszawa 2018, s. 75.

Recenzja pochodzi z bloga: [Adres usuni�ty]