Ostatni akt krwawych zmaga� polsko-ukrai�skich.
Fakty, opinie, polemiki, kontrowersje.
W 1943 r. rozpocz�y si� czystki etniczne na Wo�yniu. Niniejsza ksi��ka dowodzi, �e stoj�ca za nimi Organizacja Ukrai�skich Nacjonalist�w, podobnie jak tamtejsi komuni�ci, r�wnie� po wojnie d��y�a do opanowania cz�ci wschodnich ziem Polski, stanowi�c realne zagro�enie dla integralno�ci kraju.
W efekcie, na prze�omie lat 1946–47, sytuacja w po�udniowo-wschodniej Polsce daleka by�a od stabilizacji. Wsie ukrai�skie w dalszym ci�gu stanowi�y zaplecze UPA. Najgorzej by�o w Bieszczadach i na Pog�rzu Przemyskim, gdzie dzia�aniom OUN-UPA sprzyja� g�rzysty, silnie zalesiony teren, s�abo rozwini�te sieci dr�g, a tak�e ma�a liczba o�rodk�w miejskich i garnizon�w wojskowych.
Dora�ne dzia�ania Wojska Polskiego i Korpusu Bezpiecze�stwa Wewn�trznego nie przynios�y oczekiwanych efekt�w. Zdecydowano wi�c o po��czeniu zmasowanej operacji przeciwko oddzia�om UPA z przesiedleniem ludno�ci ukrai�skiej na Ziemie Zachodnie i P�nocne. W tym celu powo�ano Grup� Operacyjn� „Wis�a”.
Wok� jej dzia�a�, jak i ca�ej operacji, naros�o mn�stwo pyta� i kontrowersji. Wci�� toczy si� wiele polemik. Historycy ukrai�scy d��� do wyizolowania jej z ca�ego procesu dziejowego lat czterdziestych i stosunk�w polsko-ukrai�skich. Nazywaj� „zbrodni� komunistyczn�”, „czystk� etniczn�”, a nawet ludob�jstwem.
Tymczasem koncepcja akcji „Wis�a” powsta�a na bazie prawa przedwojennego i nie mia�a nic wsp�lnego z komunizmem. Nie jest prawd�, �e Polska z�ama�a prawo mi�dzynarodowe, podobnie jak to, �e w jej trakcie Wojsko Polskie zabi�o kilka tysi�cy os�b. Mitologizacji uleg� r�wnie� ob�z filtracyjny w Jaworznie, gdzie osadzano Ukrai�c�w i �emk�w podejrzanych o przynale�no�� do OUN-UPA.
Koprowski pisze o tych i o wielu innych wa�nych, a cz�sto pomijanych i kontrowersyjnych aspektach operacji „Wis�a”. Szeroko uj�te konteksty wzbogaca om�wieniem praktycznie zapomnianej akcji „H-T” oraz biogramami najwi�kszych ukrai�skich zbrodniarzy.
Tekst uzupe�nia bogaty zestaw zdj�� archiwalnych, pochodz�cych m.in. z Muzeum Historycznego w Sanoku oraz prywatnych zbior�w prof. W�adys�awa Filara.
Marek A. Koprowski
Pisarz, dziennikarz, historyk zajmuj�cy si� tematyk� wschodni� i losami Polak�w na Wschodzie. Plonem jego wypraw i poszukiwa� jest wiele ksi��ek, z czego kilkana�cie ukaza�o si� nak�adem Wydawnictwa Replika. Za seri� Wo�y�. Epopeja polskich los�w 1939–2013 otrzyma� Nagrod� im. Oskara Haleckiego w kategorii „Najlepsza ksi��ka popularnonaukowa po�wi�cona historii Polski w XX wieku”. Jest te� laureatem nagrody „Polcul – Jerzy Bonicki Fundation” za dzia�alno�� na rzecz utrzymania kultury polskiej na Wschodzie.
