Jaszczur

A ty, jakie masz marzenia?

Kt� z nas, szczeg�lnie w chwilach smutku i zw�tpienia, nie marzy� o nag�ej i cudownej odmianie losu? Niezale�nie od tego czy odby�oby si� to za spraw� z�otej rybki, lampy Alladyna czy innego amuletu, taka wersja wydarze� pobudza wyobra�ni� i sprawia, �e nasze pragnienia zaczynaj� si� klarowa�, za� ich liczba- rosn��. Niestety na ziemi� szybko sprowadza nas prze�wiadczenie, �e takie przedmioty istniej� wy��cznie w ba�niach, �e w prawdziwym �yciu nic takiego nie ma prawa si� wydarzy�, �e wszystko, co chcemy osi�gn�� musi wynika� z pracy naszych r�k, b�d� te� by� wynikiem po�wi�cenia. Czy jednak rzeczywi�cie?

O tym, jaka jest cena za spe�nienie marze� przekonuje si� Rafael de Valentin, m�ody cz�owiek, kt�remu wydaje si�, �e przegra� �ycie. I faktycznie, mog�oby si� wydawa�, �e ma wyj�tkowego pecha - straci� rodzin�, mimo rozleg�ej wiedzy nie uda�o mu si� zrobi� kariery, nie uda�o mu si� dot�d szcz�liwie zakocha�, a na dodatek ostatnie pieni�dze traci w kasynie. W takiej sytuacji jedynym wyj�ciem mo�e wydawa� si� samob�jcza �mier�.

Okazuje si� jednak, �e los ma wobec Rafaela zupe�nie inne plany – m�czyzna trafia do pe�nego rozmaitych przedmiot�w antykwariatu, prowadzonego przez tajemniczego staruszka. Tam, zdradzaj�c sprzedawcy swoje samob�jcze plany, zostaje wystawiony na pr�b�. Sprzedawca pokazuje Rafaelowi tajemniczy przedmiot, talizman maj�cy nie tylko chroni� od nieszcz��, ale r�wnie� odmieniaj�cy los zgodnie z �yczeniem w�a�ciciela. �w jaszczur z odciskiem piecz�ci, kt�r� mieszka�cy Wschodu nazywaj� piecz�ci� Salomona, z zagadkow� inskrypcj� w sanskrycie, wiele obiecuje, ale i wiele ��da. Z ka�dym bowiem spe�nionym �yczeniem sk�rka b�dzie si� kurczy�a, a� zniknie, ale kurczy� si� b�dzie r�wnie� czas, jaki pozosta� posiadaczowi talizmanu.

Rafael postanawia w pe�ni wykorzysta� mo�liwo�ci, jakie jaszczur daje, ale robi to w hedonistyczny, zach�anny spos�b, pragn�c zrekompensowa� sobie wszystkie przykro�ci i wyrzeczenia. Z ka�dym kolejnym zrealizowanym �yczeniem sk�rka jednak rzeczywi�cie si� kurczy. Czy wype�ni si� jej przeznaczenie, a zarazem przeznaczenie m�czyzny? Czy dzi�ki jaszczurowi odnajdzie ON swoje szcz�cie? Czy bardziej mie� ni� by� oka�e si� by� recept� na satysfakcjonuj�ce �ycie czy raczej pu�apk� w kt�r� nieszcz�nik wpadnie? Przekonamy si� o tym dzi�ki lekturze ksi��ki Honor� de Balzaca pt. „Jaszczur”. Opublikowana nak�adem Wydawnictwa MG powie��, uznana za jedn� z lepszych dorobku autora, to doskona�a lektura nie tylko dla mi�o�nik�w klasyki, ale dla wszystkich, kt�rzy patrz� na spo�ecze�stwo i jednostk� okiem socjologa, kt�rzy lubi� analizowa� ludzkie dzia�ania i motywy tych aktywno�ci.

Powie�� Balzaca �mia�o mo�na nazwa� uniwersaln� i ponadczasow�. Nie tylko dotyka ona temat�w przyziemnych, ale wpisuje si� w filozoficzne rozwa�ania nad sensem �ycia, nad tym, co w �yciu naprawd� si� liczy. To nie tylko wspania�a historia o nieco mistycznym wyd�wi�ku, ale tak�e niezwykle sugestywny obraz Francji w latach 30. XIX wieku. To lustro, w kt�rym odbijaj� si� i nasze pragnienia, to wreszcie zapowied� dekadentyzmu, „chylenia si� ku upadkowi”, kt�ry zwi�zany jest nie z ko�cem wieku, a upadkiem jednostki i wyznawanych przez ni� warto�ci …

Justyna Gul

Qultura s�owa

Kto z was nie pomy�la� ani razu o tym, �e �wietnie by�oby mie� przedmiot, kt�ry spe�nia�by wasze wszystkie marzenia? Co� jak lampa Alladyna, tylko bez tego niepokoj�cego D�ina wychodz�cego ze �rodka? Albo jak z�ota rybka, tylko bez konieczno�ci targania wsz�dzie za sob� akwarium?

Rafael, bohater powie�ci "Balzac" przechodzi� ci�ki okres w �yciu. Nic mu si� nie uk�ada�o, ani w �yciu osobistym, ani zawodowym. Postanowi� wi�c uciec od wszelkich problem�w i pope�ni� samob�jstwo. Jednak los sprawi�, �e zanim targn�� si� na swoje �ycie, wst�pi� do sklepu, gdzie znalaz� tytu�owego jaszczura - kawa�ek materia�u, podobnego do sk�ry, kt�ry mia� magiczne zdolno�ci. Spe�nia� ka�de �yczenie swojego w�a�ciciela, przy czym ka�dorazowo kurczy� si�, staj�c si� coraz mniejszym. Ca�y ambaras polega� na tym, �e w momencie znikni�cia jaszczuru, jego w�a�ciciel mia� umrze�. Ale ze Rafael i tak planowa� skr�ci� sw�j �ywot, bez wahania zabra� go i zacz�� ca�kiem nowe �ycie. �ycie �e spe�nionymi wszystkimi zachciankami.

Musz� przypomnie�, �e ta ksi��ka nale�y do gatunku klasyk�w. Wi�c na pocz�tku trudno si� j� czyta - nic dziwnego, zosta�a napisana w ca�kowicie innym �wiecie. W czasach, o kt�rych teraz uczymy si� jedynie na lekcji historii czy polskiego. Ponadto, Balzac ma specyficzny styl pisania, niekiedy nazbyt poetycki, przepe�niony metaforami. Ale kiedy cz�owiek si� ju� "wgryzie" w tekst, nagle okazuje si�, �e ta klasyka potrafi porwa�. Balzac potrafi porwa�.

Z klasyk� jest - moim zdaniem - jak z podr�owaniem bez opcji all inclusive. Na pocz�tku wszystko wydaje si� trudne, przyt�acza i cz�owiek gubi si� w rezerwacjach, trasach i wyborach noclegu, ale na ko�cu okazuje si�, �e odrobin� w�o�onego trudu przek�ada si� na fantastyczn� podr�. Balzac oferuje genialn� wr�cz podr� w czasie - w ci�gu kilku minut wci�ga nas do swojej historii, otacza nas Francj� sprzed ponad wieku, lud�mi, kt�rych nie pami�ta ju� nikt z �ywych. I snuje opowie�� o nieszcz�liwym Rafaelu, kt�ry dosta� szans� spe�nienia ka�dego swojego marzenia. Ale jaka jest cena pragnie�? I co cz�owiekowi zostaje, kiedy spe�ni wszystko to, o czym marzy?

Co� wi�cej ni� pustka?

Rafael de Valentin, m�ody m�czyzna, postanawia pope�ni� samob�jstwo. Jednak pewnego dnia znajduje fragment jaszczuru, kt�ry pozwala znalazcy spe�ni� swoje marzenia. Z ka�dym wypowiedzianym �yczeniem, jaszczur si� kurczy, a� w ko�cu ca�kiem zniknie, a wtedy jego w�a�ciciel umrze. Rafael dostaje wi�c szans� od losu, ale czy m�drze j� wykorzysta...?

Doskonale znamy ten typ bohatera - samotnik skazany na pora�k�, kt�remu nagle przytrafia si� wielkie szcz�cie. Jednak szcz�cie bardzo szybko mo�e przeobrazi� si� w co� okropnego, czego nigdy by�my sobie nie �yczyli. Nie ma nawet krzty fa�szu w stwierdzeniu, �e nie warto rzuca� s��w na wiatr - zw�aszcza wtedy, kiedy dysponuje si� czym� niemal�e magicznym.

Jaszczur zaskoczy� mnie bardzo pozytywnie. Do tej pory, je�li chodzi o Balzaca, zna�am tylko Ojca Goriot i C�rk� Ewy. Teraz dostrzeg�am kolejne oblicze tego autora, kt�ry w moich oczach jawi si� w tej chwili jako tw�rca nieoczywisty. Balzac lubi prowokowa�, zmusza� do refleksji. Tre�� jego utwor�w zostanie z czytelnikiem na d�u�ej. R�wnie� Jaszczur oferuje nam bardzo du�o. I nie my�lcie, �e m�wi� tu jedynie o nieopatrznie wypowiedzianych �yczeniach - ten motyw znamy bardzo dobrze z innych utwor�w, a w szczeg�lno�ci z bajek. Balzac w Jaszczurze pokazuje o wiele wi�cej - ciemn� stron� ludzkiej natury, barwny obraz francuskiego spo�ecze�stwa czy rozwa�ania o wolnej woli cz�owieka.

To, �e ksi��ka jest kr�tka, wcale nie oznacza ksi��ki gorszego sortu. Wr�cz przeciwnie - im kr�tszy utw�r, tym trudniej go zrozumie�. Jaszczur ciekawy jest jeszcze pod k�tem motywu fantastycznego, kt�rego Balzac p�niej nie wykorzystuje, ca�kowicie stawiaj�c na realistyczne przedstawianie rzeczywisto�ci. Jest to wczesny utw�r, a jednocze�nie Balzac, jakiego nie znali�my wcze�niej. Moim zdaniem zdecydowanie warto przeczyta� i wyci�gn�� w�asne wnioski z tej lektury, Serdecznie polecam! :)