Kradzie�

Rezerwat w Ameryce P�nocnej, wioska w d�ungli w Amazonii czy ma�a miejscowo�� na p�nocy Szwecji... Na pierwszy rzut oka, nie mog�abym znale�� bardziej odmiennych od siebie miejsc. Rozrzucone po ca�ym globie, z zupe�nie r�nym klimatem, a jednak tak podobne w cierpieniu prze�ywanym przez rdzenn� ludno��, kt�ra je zamieszkiwa�a i pr�buje �y� tam dalej.

Kradzie� to powie�� uniwersalna. Gdyby�my wkleili kt�r�kolwiek z miejscowo�ci wymienionych przeze mnie wcze�niej i zmienili otoczk� kulturow�, emocje pozosta�yby te same. Sposoby na ca�kowite wyplenienie�i wypalenie kultury i tradycji, pogarda �ywiona w kierunku mniejszo�ci spo�ecznej, przymykanie oczu na ra��c� niesprawiedliwo�� - to nie zmienia si� ani na przestrzeni lat, ani przebytych wzd�u� i wszerz kilometr�w.

Powie�� Ann-Helen Laestadius to historia, kt�ra boli i razi pokazow� i ordynarn� niesprawiedliwo�ci� oraz krzywd� jaka dotyka spo�eczno�� saamsk�. Co najstraszniejsze - autorka wnios�a do tej powie�ci sporo z prawdziwych wydarze�, kt�re rzeczywi�cie maj� miejsce na p�nocy, a ksenofobia Szwed�w w kierunku Saam�w, w jednocze�nie propagowanej narracji pe�nej r�wno�ci w tym kraju a� uderza swoj� hipokryzj�. To opowie�� o dziewi�cioletniej�Elsie, kt�ra widzi jak pewien cz�owiek zabija jej ukochanego cielaka renifera. Dziewczynka boi si� wskaza� sprawc� i mimo faktu, �e policja doskonale zdaje sobie spraw� kto stoi za przest�pstwem kolejne skargi zostaj� umorzone i zakwalifikowane jako kradzie�. Problem w tym, �e renifery dla saamskiej ludno�ci to jeden z najwa�niejszych filar�w ich kultury. To wok� nich kr�ci si� ich �ycie i cykl ca�ego roku. Ataki na renifery si� nasilaj�, a przy tym ro�nie napi�cie pomi�dzy grupami spo�ecznymi.

Cudowna ksi��ka. Umo�liwiaj�ca chocia� na kilka chwil, wnikni�cie do bogatej kultury Saam�w, z kt�rej inne spo�eczno�ci mog�yby czerpa� gar�ciami. Jak wszystkie rdzenne ludy - Saamowie czuj� g��boki szacunek do natury i chocia� hodowla renifer�w jest dla nich g��wnym �r�d�em zarobk�w, to jednak przez setki lat stworzyli z tymi zwierz�tami nierozerwaln� wi�. Jestem zachwycona sposobem w jaki autorka �ywcem przenosi czytelnika do surowej i pierwotnej p�nocy, gdzie s�o�ce na kilka dni ca�kowicie znika za horyzontem. Nie brak tu naturalistycznych opis�w, jak tych dotycz�cych oprawiania zabitych zwierz�t, ale wzmagaj� one tylko uczucie napi�cia i niepokoju, kt�re towarzyszy bohaterom.

Kradzie� to nie tylko klimat, to tak�e trzymaj�ca w napi�ciu historia pe�na relacji spo�ecznych rozplecionych pomi�dzy bohaterami niczym paj�czyna. Obserwujemy tu prac� lokalnej policji, Szwed�w, Saam�w, uczni�w tutejszej szko�y, gdzie idealnie odbijaj� si� nastroje panuj�ce w�r�d doros�ych, ale wybuchaj� z jeszcze wi�ksz� gwa�towno�ci�. Autorka zadba�a o ka�dy szczeg� i pokaza�a t� powie�� od ka�dej ze stron. Pozostaje mi tylko j� poleci�.

Stycze�… dla niekt�rych to pocz�tek czego� nowego, nowe plany, nowe marzenia, ale dziewi�cioletnia Elsa zacz�a rok od smutku i straty. Odkry�a, �e jej ukochany renifer nie �yje… nie mog�a pogodzi� si� ze strat�, „zamkn�a usta” na d�ugi czas, nikomu nie chcia�a powiedzie� co tego dnia zobaczy�a… po cielaku N�stegallu pozosta�y tylko wspomnienia i odci�te ucho z puszkiem…

Dla Saam�w renifery to ca�e �ycie, to ich �r�d�o utrzymania i co� wi�cej… ich kultura, duchowo��, a atakowanie i zabijanie tych zwierz�t godzi w ich serca. NIkt nie chce zaj�� si� tym problemem, a bycie Saamem, Lapo�czykiem nie nale�y do �atwych. Wielu ludzi odwraca si� od nich, niekt�rzy wr�cz nimi gardz�…

Czy zab�jstwo mo�na nazwa� kradzie��? Czy mo�na przez wiele lat nie dostrzega� problemu, nie rozumie�, �e utrata renifer�w, to utrata poniek�d siebie samych? W takich realiach �yj� oni…lud zamieszkuj�cy p�nocne kra�ce Europy. Wykluczeni, nieakceptowani.

To powie��, kt�ra sprawia, �e cz�owieka przeszywa smutek. To powie�� pe�na niesprawiedliwo�ci, straty, cierpienia i walki o ka�dy dzie�, o samego siebie i o swoj� przynale�no��. To powie�� o krzywdzie zwierz�t i ludzi.

Elsa do�wiadcza traumy, o kt�rej nie mo�e zapomnie� przez wiele lat. Ta ca�y czas tkwi g��boko w jej sercu i nie pozwala o sobie zapomnie�.

To nie jest zwyk�a historia o zbrodniach dokonywanych na zwierz�tach, to du�o wi�cej. To podr� do wn�trza ludzkiego umys�u. Do�wiadczamy tu niesprawiedliwo�ci, przemocy, ale nie tylko.

Przekraczamy progi domostw Saam�w, poznajemy ich tradycje, zwyczaje, zagl�damy do ka�dego k�ta. Razem z nimi prze�ywamy ich dramaty. Przygl�damy si� ich codzienno�ci, kt�ra nie jest �atwa.

To niezwykle poruszaj�ca historia, kt�ra zmusza do przemy�le�. Widzimy jak Elsa dorasta i jak wiele my�li zakorzeni�o si� w jej g�owie od dzieci�stwa. Probuje, walczy o siebie, o najbli�szych, o ukochane zwi�rz�ta. To silna dziewczyna, a potem kobieta, poniek�d musi taka by�…

Podobno renifery, kiedy kto� na nie napada, nie krzycz�, nie rycz�, s� ciche…. ale Ty us�ysz ich wo�anie, kt�rego do�wiadczysz podczas lektury tej ksi��ki.

Je�li zima to �nieg. Je�li �nieg to P�noc. A P�noc to Laponia. Je�li Laponia to renifery. A tu ju� proste skojarzenie z Miko�ajem oraz prezentami. Kto szuka jeszcze gwiazdkowego podarunku na ostatni� chwil�, polecam przejrze� dzia� nowo�ci w TaniaK[Adres usuni�ty] – znajdziecie tam [Adres usuni�ty]. „Kradzie�”. To ksi��ka, w kt�rej nie brakuje bia�ego puchu, spo�eczno�ci Saam�w (rdzenni mieszka�cy Laponii) i czworono�nych pomocnik�w naszego ulubionego �wi�tego. Od razu jednak przestrzegam – powie�� Ann-Hel�n Laestadius nie ma nic wsp�lnego ze �wi�tecznymi widok�wkami.

To opowie�� Elsy. Najpierw obserwujemy dziewi�ciolatk� – dumn� z w�asnej samodzielno�ci. Elsa bowiem samotnie szusuje do zagrody renifer�w. Na miejscu jednak czeka j� najgorsze – widzi swojego ukochanego N�stegallu. Renifer jest martwy i ma odci�te ucho, kt�re wypada z kieszeni Roberta Isakssona. M�czyzna grozi dziewczynce �mierci� i wymusza na niej milczenie. To bezwzgl�dne do�wiadczenia naznaczy Els� ju� na zawsze.

Ann-Hel�n Laestadius pokaza�a jak rodzi si� trauma. Jak ona ro�nie wraz z dojrzewaniem cz�owieka. Elsa, wychowywana bez zarzutu, na ka�dym kroku spotyka�a si� jednak z niesprawiedliwo�ci�, pod�o�ci�, drwinami czy te� rzezi� renifer�w. I to wszystko tylko ze wzgl�du na jej przynale�no�� rasow�. To zostawia �lad. Ale i powoduje wewn�trze rozchwianie.

Rodzina Elsy to Saamowie, kt�rych si� nienawidzi, nawet za cichym przyzwoleniem w�adzy. Mieszka�cy nie akceptuj� tej mniejszo�ci, tote� wyra�aj� to wprost, [Adres usuni�ty]. zab�jstwem ich zwierz�t. A one s� przecie� jedynym �r�d�em dochodu. Policja rozk�ada r�ce, klasyfikuj�c te makabryczne zbrodnie jako „kradzie�” (mi�sa). To bardzo poruszaj�cy symbol trudnego po�o�enia tych ludzi. Autorka konfrontuje tu niewinno�� (zwierz�t, ale i dzieci oraz ich rozczulaj�cej opieki nad reniferami) z bezduszno�ci� i potworno�ci� (gro�by, mordy, kradzie�e).

Kolejne cz�ci ksi��ki to okres, gdy Elsa jest doros�a i wreszcie ma jak�� moc sprawcz�. „Kradzie�e” renifer�w trwaj� nieprzerwanie (co te� jest niezwykle wymowne, �e od dekady Szwedzi pozostaj� bezkarni w swych morderstwach). Nie zmienia si� jednak to, �e Saam�w nikt nie s�ucha, nikt nie wspiera. Co wi�cej, to oni s� z g�ry podejrzani. Bolesna lekcja wykluczenia i stygmatyzacji.

Cierpienie zwierz�t i ich bestialskie zabijanie to jedno. Jest te� cierpienie ludzi. A w powie�ci Laestadius ka�dy dostaje swoj� dawk� b�lu. Bohaterowie zmagaj� si� z depresj�, wywo�an� najcz�ciej w�a�nie ju� w dzieci�stwie, poprzez nier�wne traktowanie, pi�tnowanie, pogard� i nienawi��.

„Kradzie�” to powie�� wyj�tkowa. Niby wszystko kr�ci si� wok� zab�jstw renifer�w i prywatnego �ledztwa bohater�w. A jednak Laestadius chodzi o co� znacznie g��bszego. Ona pyta o istot� uprzedze�, �r�d�a z�a. I pokazuje, �e je�li to z�o jest gdzie� wok�, to wdziera si� nawet i w najczystsz� dusz�. Bohaterowie przejd� prawdziw� pr�b� moralno�ci. Jak zachowaj� si� w tej sytuacji granicznej i czy zdo�aj� przekroczy� t� cienk� lini�? To niesamowite m�c obserwowa� t� gr� napi�� i wahanie w kluczowych momentach. W�a�ciwie to te� nie wybranie kt�rej� opcji jest tak ciekawe, co motywacja tej decyzji. Bardzo, bardzo poruszaj�ce uj�cie!

Sporo tu te� smaczk�w z kultury lapo�skiego ludu, ich zwyczaj�w, wyra�e�, ale przede wszystkim trudno�ci, z jakimi zmagaj� si� od pokole�. „Kradzie�” jest powie�ci� o odchodzeniu. Znikaj� tu ludzie, ale te� zacieraj� si� wszelkie granice, szczeg�lnie te moralne. Jest tu obraz �wiata wsp�czesnego, w kt�rym w cz�owieku jest ju� bardzo ma�e… cz�owiecze�stwa.

Wa�na i przejmuj�ca lektura.

Nie wiem jakich u�y� s��w, �eby opisa� Wam t� histori�. Powie�� nostalgiczna, mocno sentymentalna, prosta, momentami brutalna, a jednocze�nie poetycka i prawdziwa. Napisana wspania�ym j�zykiem, w dobrym stylu, posiadaj�ca wielki magnetyzm, kt�ry przyci�ga i nie puszcza nawet po przeczytaniu.

Ksi��ka nie jest �atwa, raczej do delektowania ni� przeczytania w jeden wiecz�r. Ale o to w niej chodzi, autorka daje nam czas na przemy�lenia, na zastanowienie si�. I wywo�uje wiele emocji, od z�o�ci, niezrozumienie, wzruszenie a� do akceptacji. Historia rdzennych mieszka�c�w p�nocnych kra�c�w Europy. Sammowie, bo to o nich mowa, to lud posiadaj�cy w�asny j�zyk, w�asne prawa, i w�asny rz�d. �yj� trudni�c si� hodowl� renifer�w, jednak przez dekady szykanowani i odrzucani przez spo�ecze�stwo staj� si� nieufni i wycofani.

I w�a�nie oni staj� si� bohaterami tej przejmuj�cej opowie�ci o trudach �ycia w dalekiej P�nocy.

Powie��, kt�ra zachwyca, wstrz�sa, zmusza do refleksji, a jednocze�nie daje odpr�enie. Akcja nie�pieszy si�, ka�de wydarzenie ma sw�j czas, a ka�de s�owo wydaje si� by� mocno przemy�lane.

Daleka p�noc, Lapo�czycy i renifery. Brzmi jak sielski obrazek, na kt�rym brakuje tylko Miko�aja? Ot� nic bardziej mylnego. "Kradzie�" to mocna, poruszaj�ca i przygn�biaj�ca ksi��ka, kt�r� warto przeczyta�!

Dziewi�cioletna Elsa jest �wiadkiem zab�jstwa jej renifera N�stegallu. M�czyzna, kt�ry dokona� zbrodni grozi dziewczynce, wiec ta decyduje si� milcze�. Wiele lat i wiele zg�osze� p�niej policja wci�� twierdzi, �e nic nie moze zrobi� w sprawie zabijanych zwierz�t. Zbrodnia ta klasyfikowana jest jako kradzie�, wiec nie traktuje si� jej priorytetowo. A dla Saam�w zwierz�ta ta s� niezwykle wa�ne. Atak na nie to jakby atak personalny. A zabijanie ich zwierz�t traktuj� jako zbrodni� nienawi�ci.

To niezykle smutna i pi�kna lektura. Porusza tym bardziej, �e autorka bazuje na prawdziwych wydarzeniach. Wrogo��, problemy na tle rasowym, brak tolerancji, kt�ry odbija si� na m�odych pokoleniach. To szalenie wa�ne i potrzebne tematy. Bo chocia� w ksi��ce znajdujemy si� w Szwecji to jednak problem jest uniwersalny.

Narracja precyzyjnie oddaje klimat p�nocy, zwyczaje saamskie, poszanowanie natury, b�l bohater�w. Autorka zachwyci�a mnie tym jak potrafi�a zmieni� styl, gdy historie ukazywa�a ze strony Roberta. Jakby rodzia�y te pisa� zupe�nie inny cz�owiekk.

To powie�� obyczajowa, dramatyczna z w�tkiem kryminalnym oraz uniwersalnymi problemami osadzona w mro�nym klimacie dalekiej p�nocy. Nikczemno�� zestawiona jest z niewinno�ci�. Chciwo�� i nienawi�� ze strachem i wyobcowaniem. A czytelnik podczas lektury czuje si� bezradny. Bezradny jak Saamowie wobec ewidentengo deprecjonowania przez w�adz� zbrodni na ich mieniu.

Wa�na i nie�atwa lektura, kt�r� bardzo Wam polecam.

Wsp�praca reklamowa