James

"James" Percivala Everetta to bardzo wci�gaj�ca opowie�� o czasach niewolnictwa czyli fragment niechlubnej historii Ameryki przed wojn� secesyjn� zwan� P�noc-Po�udnie.

Auto nawi�zuje do znanej powie�ci Marka Twaina, chocia� nie jest jej dok�adnym odzwierciedleniem. „Przygody Hucka Finna” i "Przygody Tomka Sawyera" czyta�am wielokrotnie a nawet niejako "zarazi�am" mi�o�ci� do ksi��ek Marka Twaina swoje dzieci. Teraz z ogromn� przyjemno�ci� po raz kolejny wirtualnie w�drowa�am z bohaterami szlakiem Missisipi...

Jim ma �on� Sadie i c�rk� Lizzie, pewnie by�by szcz�liwym, gdyby nie byli niewolnikami... Chocia� Jim jest ceniony przez swoich w�a�cicieli, to jednak nie mo�e czu� si� bezpiecznie, musi by� czujny, �eby przetrwa� wraz z rodzin� w niewoli. Jim potrafi czyta� i pisa�, cho� nie przyznaje si� do tego, bo nie wie jak zareagowaliby jego pa�stwo na tak� niespodziewan� informacj�. Ponadto Jim potrafi poprawnie si� wys�awia�, lecz specjalnie udaje g�upszego ni� jest, bo tak jest po prostu bezpieczniej.

"Widzia�em przed sob� ksi��ki. Czyta�em je potajemnie, ale tym razem, w malignie, mog�em czyta� bez obawy, �e kto� mnie nakryje. Za ka�dym razem, gdy si� tam zakrada�em, zastanawia�em si�, co biali zrobiliby z niewolnikiem, kt�ry nauczy� si� czyta�."

Gdy Jim przypadkiem dowiaduje si�, �e ma by� sprzedany, postanawia uciec. Nie chce straci� kontaktu z rodzin�, ale wie, �e je�eli zostanie sprzedany, to by� mo�e nigdy nie spotka ju� �ony i c�rki. Ucieczka daje pewn� nadziej� na wyzwolenie w przysz�o�ci r�wnie� swoich bliskich. Zawsze to lepszy wyb�r. Czy jednak na pewno?

Swoim zamiarem nie dzieli si� z nikim, nawet z �on�. Nie wie kiedy b�dzie sprzedany, wi�c chce od razu dosta� si� na poblisk� Wysp� Jacksona, by tam opracowa� sensowniejszy plan. Chocia� pr�ba ucieczki za dnia wydawa�a mu si� g�upot�, lecz nie zamierza� czeka� ani chwili, �eby go nikt nie zaskoczy�. Spokojnie i powolnym krokiem oddali� si� z terenu swoich w�a�cicieli. Nie m�g� biec, bo niewolnikowi nie wolno by�o biega�, no chyba �e akurat by ucieka�.

Los jak zwykle bywa pokr�tny i nieprzewidywalny, w czasie swojej ucieczki Jim spotyka bia�ego ch�opca, kt�ry r�wnie� ucieka, ale od swojego ojca. Huck zna Jima i chce razem z nim uciec jak najdalej od przemocy, kt�rej do�wiadcza od swojego taty. Jim nie chce zabiera� ze sob� ch�opca, w dodatku bia�ego, ale w tej chwili nie ma wyboru. Gdy szukaj�cy obu zbieg�w niemal docieraj� do Wyspy, uciekinierzy zmuszeni s� wyruszy� zdradliw� rzek� Missisipi i poszuka� bezpiecznego azylu.

"Missisipi p�ynie szybciej, ni� si� wydaje. Z tego powodu budzi strach. Cz�owiek kr�ci si� po rozga��zieniach i rozlewiskach i zaczyna my�le�, �e jest �agodna, a potem zapuszcza si� w jej g��b i to ju� zupe�nie inna historia."

W czasie tej ucieczki nie tylko prze�ywaj� rozmaite przygody, ale poznaj� te� wielu ludzi. I czarnych i bia�ych. I dobrych i z�ych. I takich, co chc� im pom�c, ale te� takich, kt�rzy chcieliby ich wykorzysta�. Podczas tej niezwyk�ej podr�y obaj uciekinierzy poznaj� si� wzajemnie i coraz bardziej si� zbli�aj� do siebie.

Chocia� ksi��k� czyta si� jak przygodow� opowie��, to jednak zmusza ona do refleksji i daje wiele do my�lenia. �ycie w tamtym czasie z pewno�ci� nie by�o �atwe dla os�b tak zwanych "kolorowych", chocia� i obecnie te� nie jest zbyt r�owo. Niewolnictwo jest okrutne i trudno zrozumie� to, jak cz�owiek mo�e by� tak nieludzki dla innego cz�owieka.

Przecie� wszyscy jeste�my r�wni, a przynajmniej tak by� powinno i to bez wzgl�du na kolor sk�ry, j�zyk czy obyczaje

Polecam t� ksi��k�, bo warto przemy�le� niekt�re post�powania, niewa�ne czy swoje, czy bliskich.

Ksi��k� przeczyta�am w ramach Akcji Recenzenckiej serwisu Lubimy Czyta� pl. i Wydawnictwa „Marginesy”

„James” Percivala Everetta to literacki majstersztyk, kt�ry odwa�nie i inteligentnie przepisuje ameryka�ski kanon. Autor si�ga po znan� wszystkim opowie�� o Hucku Finnie i przekszta�ca j� w co� zupe�nie nowego – dramatyczn�, pe�n� humoru i ironii powie�� drogi, kt�rej sercem i g�osem jest Jim, zniewolony bohater zepchni�ty na margines w oryginale Marka Twaina.

Tym razem to nie Huck, lecz James – bo tak w�a�nie autor nadaje imi� swojemu bohaterowi – prowadzi narracj�. I robi to z si��, jakiej dawno nie widziano w ameryka�skiej prozie. Everett daje Jamesowi g�os nie tylko dos�ownie, lecz i symbolicznie: pozwala mu przem�wi� jako cz�owiek, my�liciel, ojciec, marzyciel, strateg i filozof. To g��boko humanistyczna opowie�� o pragnieniu wolno�ci – nie tylko fizycznej, ale i duchowej, emocjonalnej, egzystencjalnej.

Akcja toczy si� w scenerii znanej z „Przyg�d Hucka Finna” – Missisipi, przededniu wojny secesyjnej – ale tym razem narrator widzi �wiat z innej perspektywy. Everett nie tylko oddaje Jamesowi g�os, ale tak�e pozwala mu rozwin�� skrzyd�a intelektualne. Ten nowy Jim jest oczytany, b�yskotliwy, cz�sto filozoficzny w swoich rozwa�aniach, ale te� bardzo przyziemny, gdy stawk� jest przetrwanie lub ochrona najbli�szych.

Jednym z najwi�kszych atut�w ksi��ki jest jej j�zyk – �ywy, pe�en ironii i celnych spostrze�e�. Przek�ad Kai Gucio to prawdziwa pere�ka: nie�atwo odda� wielowarstwowo�� i niuanse stylu Everetta, a jednak uda�o si� to z brawur�. „James” to ksi��ka, kt�ra nie boi si� by� zabawna nawet wtedy, gdy m�wi o rzeczach najbole�niejszych – niewoli, uprzedzeniach, przemocy, ale i nadziei.

Relacja mi�dzy Jamesem a Huckiem zosta�a przedstawiona na nowo, w spos�b bardziej z�o�ony i realistyczny. Everett nie romantyzuje ich przyja�ni, lecz pokazuje napi�cia wynikaj�ce z r�nic rasowych, spo�ecznych i �wiatopogl�dowych. To nie sentymentalna opowie�� o bratniej duszy, lecz trudna, dojrzewaj�ca relacja oparta na nieufno�ci, ale i wsp�lnym do�wiadczeniu podr�y.

„James” to r�wnie� ksi��ka o oporze. James nie tylko ucieka przed losem niewolnika – on aktywnie stawia op�r �wiatu, kt�ry pr�buje go zdefiniowa�. Podejmuje pr�b� zdefiniowania siebie na nowo, jako cz�owieka wolnego i odpowiedzialnego, nie jako narz�dzia w cudzych r�kach.

Nie bez powodu powie�� zosta�a uhonorowana National Book Award i znalaz�a si� na kr�tkich listach najwa�niejszych nagr�d literackich. To literatura najwy�szej pr�by: emocjonalna, m�dra, przewrotna i bole�nie aktualna. Dla czytelnika „James” to nie tylko nowa wersja klasycznej historii, ale tak�e wezwanie do refleksji nad wsp�czesno�ci�, w kt�rej wci�� musimy walczy� o godno��, r�wno�� i sprawiedliwo��.

To ksi��ka, kt�r� czyta si� jednym tchem, ale kt�ra zostaje w sercu na d�ugo.