Nawia. Szamanki, szeptuchy, demony

Jak m�wi przys�owie wiara przenosi g�ry, pozwala si�gn�� dalej i zdoby� wydawa�oby si� niemo�liwe. Jednak czy mo�na jej �lepo zaufa�? To, co niematerialne zdaje si� by� ulotne, nie do ko�ca realne, nie daj�ce si� uchwyci�, ale si�a oddzia�ywania jest ogromna, tak pozytywna jak i negatywna. Przekonujemy si� o tym, najcz�ciej gdy nas to osobi�cie dotyka.

W pewnych dniach roku uchyla si� zas�ona pomi�dzy naszym �wiatem i tym, wydaj�cym si� istnie� jedynie w legendach czy mitach. Trudno uwierzy� patrz�c wstecz, �e by�o si� uczestnikiem niesamowitego wydarzenia. Mo�e to by� czar sob�tkowej nocy, ale Marek zbyt dobrze pami�ta co dzia�o si� w tym konkretnym miejscu kilka godzin wcze�niej. Ma te� dow�d, chocia� czy ktokolwiek uwierzy�by w jego s�owa? Pradawna bogini, dawno zapomniane obrz�dy i kilka niezwyk�ych godzin czy to faktycznie mia�o miejsce? Tam gdzie proboszcz z so�tysem nie dadz� rady na pewno poradzi sobie szeptucha Olesia. Kto jak to, ale ona ma spos�b na wszystko, na wszystkich zreszt� tak�e. Do kogo wi�c zwr�ci� si� z nierozwi�zywalnym problemem? Tylko do niej, w ko�cu od dekad pomaga ka�demu, starowinka wie jak osi�gn�� to, czego chce. Dwaj rz�dcy dusz o tym przekonuj� gdy bierze sprawy w swoje r�ce. Prawnuczka dzielnie jej pomaga, ale mistrzyni� jest Olesia. W ko�cu trzeba odpowiednio zadba� o sw�j image, nawet wykorzystuj�c do tego czary oraz boginki i przy okazji, albo wcale nie, zagra� na nosie starej znajomej. Mi�o�� podobno nie zna granic, a co je�li one s� i nie wolno ich przekracza�? Bystek wie jaka jest cena jego uczucia, lecz czy zna j� Izbirka? Kilka chwil da�o dziewczynie szcz�cie, jednak czy one by�y warte skutk�w? Pewne jest jedynie to, �e woda, kt�ra kocha da to, czego nikt inny b�dzie w stanie.

O�miu autor�w i osiem opowiada�, kt�re przenosz� czytelnika w �wiat nie zawsze odleg�y, lecz taki, z jakim na co dzie� nie stykamy si�. �wiat s�owia�skich legend, mit�w, klechd, zapomnianych bog�w i bogi� oraz wszelakiej ma�ci magicznych stworze�. Barwne historie czyta si� szybko, nie ze wzgl�du na obj�to��, ale na to, co przekazuj� i w jaki spos�b. „Nawia” to antologia r�norodna, chocia� ze wsp�lnym motywem, lecz pokazana z indywidualnych perspektyw pisarek i pisarzy. Ka�da opowie�� jest inna, intryguj�ca oraz zaskakuj�ca, nie brak w nich tajemnic i przyg�d. Czasem skupiaj� si� na emocjach, a niekiedy skrz� humorem i komediowymi sytuacjami. Nie brak w nich r�wnie� ponadczasowych prawd i zasad, lecz zawsze na pierwszym miejscu jest s�owia�ski duch, jakiego obecno�� nie jest tylko symboliczna. Wprost przeciwnie widoczny jest na pierwszy rzut oka i nie daje o sobie zapomnie�, ale autorki i autorzy nie stawiaj� jedynie na ten element. W cieniu nie pozostaj� pozosta�e postacie, kt�re odgrywaj� tak�e pierwszoplanowe role. W „Nawii” odnajdujemy �miech, uczucia, mroczn� stron� ludzko-boskiej natury oraz t� jej ja�niejsza stron�. Opowiadania przenosz� nas w g��bok� przesz�o��, ale te� tocz� si� w tera�niejszo�ci, bohaterowie maj� boskie korzenie i ludzkie, jednakowo rzucaj� czar na czytelnik�w odkrywaj�c przed nim bogactwo s�owia�skiej kultury.

Nawia to zbi�r opowiada� fantasy o tematyce s�owia�skiej. Silne bohaterki kobiece w r�norodnych, cz�sto zaskakuj�cych ods�onach s�owia�szczyzny.

Opowiadania s� umiarkowanie lubian� form� literack�. Niekt�rzy zarzucaj� im, �e s� za kr�tkie. Ja opowiadania lubi�, o ile s� dobrze napisane. Co prawda umiarkowanie gustuj� w fantasy, ale postanowi�am sprawdzi�, jak odbior� zbi�r Nawia.

Opowiadania wci�gaj� w �wiat s�owia�szczyzny i bardzo mocno j� przybli�aj�. �wiat wierze� naszych pra pra pra przodk�w dzi�ki tej lekturze staje nam si� tak bliski, jak nigdy dot�d. Bogowie, bo�kowie, rusa�ki, demony, szeptuchy dzi�ki tej ksi��ce stan� nam si� nies�ychanie bliscy. Co prawda nie zaprzyja�nimy si� z nimi. Nie poczujemy zbytniej wi�zi. Kr�tka, kilkunastostronicowa d�ugo�� ka�dego opowiadania na to nie pozwoli. Jednak z ciekawo�ci� poznamy ich losy, genez� i wszystko co z tymi istotami zwi�zane.

8 opowiada�, kt�re sk�adaj� si� na ten zbi�r s� pe�ne s�owia�skiej mitologii, dawnych bog�w i bo�k�w, ale tak�e postaci z wierze� ludowych, opowiada�, mit�w. Bardzo ciekawy zbi�r, ciekawy miks i udana forma literacka. Musz� przyzna�, i� mimo tego, �e nie jestem wielk� fanka fantasy to zbi�r Nawia czyta�o mi si� ca�kiem dobrze. Owszem, nie wpad�am w czytelnicz� ekstaz�, ale te� nie zgrzyta�am z�bami ze z�o�ci i nie �a�uje czasu sp�dzonego na lekturze. Dobre, ciekawie potraktowane opowiadania. Warto po nie si�gn��.

Grupa polskich autor�w Katarzyna Berenika Miszczuk, Marta Krajewska, Jagna Rolska, Rafa� D�bski, Anna Szumacher, Martyna Raduchowska, Marcin Podlewski i Marcin Mortka stan�a na wysoko�ci zadania. Je�eli lubicie s�owia�szczyn�, magi�, fantasy zach�cam do lektury. Tym bardziej jest to ciekawe, i� ka�dy z autor�w zupe�nie inaczej podszed� do tematu, inaczej pisze, inaczej postrzega pewne sprawy. Zach�cam do lektury.

Ksi��ka "Nawia" zawiera osiem opowiada� w i�cie s�owia�skim klimacie. Mitologia wr�cz wylewa si� z ksi��ki. Czytelnik znajdzie tu nie tylko istoty rodem z mit�w, ale tak�e wiele ludowych postaci, kt�re ��cza �wiat ludzi, bog�w i tajemniczych istot z danych wierze� - w�a�nie te elementy stanowi� moj� ulubion� cze�� ka�dego z opowiada�.

Zawarte w ksi��ce histori� s� ciekawe, jednak z niekt�rymi polubi�am si� bardziej, a z niekt�rymi zdecydowanie mniej. Do moich trzech ulubionych nale�� "Jezioro Ci� kocha" Marta Krajewska - m�j osobisty faworyt, "P�acz cich� noc� si� niesie" Katarzyna Berenika Miszczuk oraz "Ostatnia noc" Rafa� D�bski, jednak wyb�r tylko trzech by� bardzo ci�ki.

Ka�de opowiadanie napisane jest przyjemnym i barwnym j�zykiem, dzi�ki czemu czyta si� je naprawd� szybko.

Dodatkowo bardzo podoba mi si�, �e ka�dy autor podszed� do tematu nieco inaczej. Dzi�ki temu nie dostajemy podobnych historii i z ka�d� mo�emy przenie�� si� w zupe�nie inne miejsce, a sama ksi��ka nie jest monotonna.

Ciekawym pomys�em by�o r�wnie� nawi�zania do innych utwor�w, kt�re znalaz�y si� w kilku powiastkach.

Opowiadania nie s� specjalnie d�ugie, dlatego te� nie zd��y�am przywi�za� si� do bohater�w, jednak ka�dy z nich zosta� wykreowany w przyjemny, realistyczny spos�b.

Ksi��k� polecam przede wszystkim fanom mitologii s�owia�skiej, ale r�wnie� ka�demu kto chce si� z ni� zapozna�. Jest to bardzo dobry zb�r opowiada�!

Ksi��ka jest r�wnie� idealna do zapoznania si� ze stylem ka�dego z autor�w.

Za egzemplarz dzi�kuj� @wydawnictwo_uroboros @wydawnictwo_wab

Post powsta� we wsp�pracy z Grup� Wydawnicz� Foksal.

Gdy my�l� o tym, w jaki spos�b mo�na by�oby zorganizowa� konkurs artystyczny przychodzi mi na my�l, aby kaza� tw�rcom stworzy� tre�ci zwi�zane z bardzo konkretnymi wytycznymi. Tak, aby mo�na by�o zobaczy�, co w ramach bardzo konkretnej konwencji, czy fabu�y potrafi� wyci�gn�� i aby por�wnanie ich warsztatu by�o po prostu �atwiejsze. Z tym �e tego typu forma dla zwyczajnego odbiorcy by�aby po prostu nudna – no bo ile� mo�na czyta� o tym samym, je�li wg��biasz si� w kultur� po to, by naprawd� prze�y� przygod�?

„Nawia. Szamanki. Septuchy. Demony” to przyk�ad antologii stworzonej jakby w�a�nie w ten spos�b. Jakby w�a�nie, bo nie wiem, jakie wytyczne dostali autorzy. By� mo�e po prostu og�lny zamys� zainspirowa� ich do stworzenia bardzo podobnych tekst�w, ale szczerze m�wi�c… o ile pojedyncze opowiadania by�y raczej rozrywkowe i do�� przeci�tne, o tyle jako ca�o��, ta antologia jest chyba jedn� z najmniej kreatywnych, jak� mia�am w r�kach.

Na osiem opowiada� sze�� to teksty o wied�mie/zielarce/uzdrowicielce (w gruncie rzeczy to bardzo zbli�one motywy), kt�re maj� do rozwi�zania jaki� problem i to po prostu robi�. Niekt�rzy z tw�rc�w podeszli do tematu bardziej kreatywnie, inni mniej, ale �aden z tekst�w w „Nawii” nie zrobi� na mnie nadzwyczajnego wra�enia (a opowiadania potrafi� naprawd� uwielbia�!) i moim zdaniem �aden nie wni�s� do polskiego nurtu literatury oko�os�owia�skiego fantasy niczego nowatorskiego. Koniec ko�c�w przy lekturze zacz�am wi�c si� po prostu nudzi�.

Ale mo�e po kolei! Antologi� otwiera „P�acz cich� noc� si� niesie” Katarzyny Bereniki Miszczuk – autorki, kt�rej tw�rczo�ci raczej nie znam, ale s�ysza�am o niej na tyle du�o, �e naprawd� by�am ciekawa, co poka�e w „Nawii”. I pokaza�a… c�, niewiele. Jej opowiadanie jest raczej poprawne i bardzo proste w konstrukcji. G��wn� bohaterk� jest szeptucha, kt�ra musi poradzi� sobie z poro�cem. Podchodzi przy tym do tematu bardzo klasycznie i przynajmniej mnie niczym ten tekst nie zaskoczy�. Sam warsztat zaprezentowany w tym opowiadaniu nie nale�y do najlepszych. Narracja jest do�� wsp�czesna, s�abo stylizowana i czasem w j�zyku co� mi nie gra�o, a z kolei dialogi to sepleni�cy, „wiejski” polski – nie do��, �e nieprzyjemny w odbiorze, to jeszcze niepasuj�cy do warstwy opisowej.

Pozytywnie zaskoczy�a mnie Marta Krajewska ze swoim tekstem „Jezioro ci� kocha”, bo o samej autorce s�ysza�am bardzo mieszane opinie. Ponownie mamy tu tekst o wioskowej wied�mie, kt�ra ma do rozwi�zania problem, ale w por�wnaniu do Miszczuk, Krajewska ma du�o lepszy warsztat, a tekst mia� nostalgiczno-romantyczno-gorzki klimat. Przyznaj�, lubi� takie. Niemniej, opowiadanie kojarzy mi si� z „Po�eraczem szaro�ci” Tadeusza Meszki, ale moim zdaniem wypada jednak s�abiej od niego.

„Dziewanna i ksi�yc” Anny Szumacher to jeden z dw�ch tekst�w, kt�ry troch� od schematu typowego dla „Nawii” odchodzi. Traktuje o studentach archeologii. Ci dobrze si� bawi� i prze�ywaj� s�owia�sk� przygod� w trakcie. Nie by�o to nic ani zaskakuj�cego, ani w jakikolwiek spos�b zapadaj�cego w pami��, ale przynajmniej autorka si�gn�a po troch� inny koncept, dlatego z ca�ego serca dzi�kuj� za podj�cie pr�by zrobienia z tematem czego� innego.

„Szeptucha” Jagny Rolskiej pojonowanie jest tekstem osadzonym w czasach wsp�czesnych i w naszej rzeczywisto�ci. Jednocze�nie to dalej opowiadanie trzymaj�ce si� szeptuchowego klimatu. Jest l�ejsze w tonie, ni� Krajewska i Miszczuk, skupia si� raczej na relacjach mi�dzy mieszka�cami okolicy, ale w�a�ciwie to tyle, co je wyr�nia. Na pewno go nie zapami�tam na d�u�ej.

Kolejnym tekstem, kt�ry pozytywnie si� wybija, jest „Ostatnia noc” Rafa�a D�bskiego. Ponownie nie znam za dobrze tego autora (jak w�a�ciwie wszystkich pozosta�ych), ale jego warsztat wyr�nia si� na tle pozosta�ych tekst�w i ch�tnie co� kiedy� od tego pisarza sprawdz�. To opowiadanie jest podobne do tekstu Krajewskiej. Ponownie dostajemy wi�c opowiadanie o tej, kt�ra wie, ale jego nostalgiczny, smutny klimat, a tak�e ca�kiem przyjemne zako�czenie sprawiaj�, �e po prostu wyr�nia si� na tle innych.

I tu dochodzimy do w�a�ciwie jedynej autorki, kt�rej opowiadanie znajduje si� w tym zbiorze i kt�r� znam nieco lepiej. Martyna Raduchowska i jej „�mier� wody” by�a dla mnie niestety do�� du�ym zawodem. Co prawda, nie tak du�ym, jak w antologii „Harda horda”, gdzie po prostu zosta�y przepisane fragmenty z „Szamanki od umarlak�w”, ale… na Merlina, to by�o po prostu p�j�cie po najmniejszej linii oporu. To tekst opisuj�cy jedn� z akcji Idy i Kruchego (bohaterzy wspomnianej ju� „Szamanki…”). Osobi�cie tych bohater�w naprawd� bardzo, bardzo lubi� i z jednej strony ciesz� si�, �e mog�am z nimi ponownie poobcowa�. Z drugiej niestety tekst ponownie wpisuje si� w schemat szeptuchowy, a samo w sobie podane w jaki� szczeg�lnie kreatywny spos�b, za� bohaterowie wydawali mi si� pisani odrobin� na si��. Wola�abym, aby Raduchowska zostawi�a te postacie na ksi��ki z cyklu (nawet w formie lu�nego zbioru opowiada�), a do „Nawii” napisa�a co� unikalnego, albo chocia� aby podesz�a do tematu bardziej kreatywnie, np. zmieni�a perspektyw�, nie trzymaj�c si� tylko Idy i Kruchego.

Drugim opowiadaniem, kt�re wybija si� pod wzgl�dem nawiowego schematu jest „Konsultantka” Marcina Podlewskiego. Tekst raczej lekki, bawi�cy si� troch� konwencj�, nie w pe�ni powa�ny. Z jednej strony w zwi�zku z tym jest troch� lepszy od innych, z drugiej – jako� nie do ko�ca potrafi� ten koncept „kupi�”. Ale ponownie: dzi�kuj� autorowi za wprowadzenie, cho� odrobiny kreatywno�ci do tej og�lnie rzecz bior�c poprawnej, ale nudnej antologii.

Ostatni tekst to „Wichura” Marcina Mortki. On te� wyr�nia si� pozytywnie, je�li chodzi o jego styl, ale przyznaj�, �e by�am ju� tak zm�czona tekstami o szeptuchach, �e po prostu nie mia�am si�y, by si� z tego opowiadania cieszy�.

Koniec ko�c�w, jak ciesz�, si�, �e powstaj� kolejne antologie, tak mam raczej mieszane uczucia w stosunku do „Nawii”. Jest poprawna i pewnie spodoba si� tym, kt�rzy szukaj� lekkich tekst�w w tematyce s�owia�sko-szeptuchowej, ale ja chcia�abym, by cho�by jeden z tekst�w zrobi� na mnie du�e wra�enie. A nie zrobi�. No trudno – przynajmniej sprawdzi�am nowych dla mnie polskich autor�w i kilku z nich na pewno b�d� mia�a na oku w przysz�o�ci.