Zbuduj sw�j dom wok� mojego cia�a

Troch� za spraw� przypadku moje drogi czytelnicze zawiod�y mnie na Daleki Wsch�d. Ta wyprawa rozpocz�a si� w Japonii za spraw� powie�ci „Perfekcyjny �wiat Miwako Sumidy”. Zaserwowa�a mi doskona�y portret psychologiczny dzi�ki doskona�emu korea�skiemu thrillerowi „Siedem lat ciemno�ci”. Pokaza�a mentalno�� Korea�czyk�w w powie�ci „B�d� tam”. Powiem wam, �e bardzo odpowiada mi spokojny styl tych ksi��ek. Czytana przeze mnie kiedy� ch�tnie literatura ameryka�ska wydaje si� przy nich chaotyczna. Dlatego z zaciekawieniem si�gam po kolejne tytu�y. Tym razem pad�o na Wietnam i powie�� „Zbuduj sw�j dom wok� mojego cia�a”.

Punktem wyj�cia jest znikni�cie Winnie – p� Wietnamka, p� Amerykanka, kt�ra z jakiego� powodu przyjecha�a do Sajgonu. Kolejne rozdzia�y pokazuj� epizody, jakie wydarzy�y si� w r�nych odst�pach czasu od zagini�cia np. sze�� miesi�cy przed znikni�ciem, dzie� po znikni�ciu itd. I �eby by�a jasno��, ksi��ka nie jest thrillerem. Tylko po cz�ci szukamy przyczyn „wyparowania” Winnie. Sprawa jest du�o bardziej z�o�ona. R�wnolegle do w�tku przyby�ej z Ameryki dziewczyny �ledzimy losy tr�jki przyjaci� – dw�ch braci i dziewczyny – z Ia Kare oraz histori� zamieszkanej przez w�e plantacji kauczuku.

Trafi�a mi si� ksi��ka, kt�r� bardzo trudno opisa�. Ju� na poziomie fabu�y ci�ko mi wyt�umaczy� o czym ona jest. Zatrzymajmy si� na razie na tym, �e mamy trzy wspomniane wcze�niej w�tki. Pewnie one jako� si� wi���. Dok�adnie. Chocia� nie powiedzia�abym, �e splataj� si� jak liany w d�ungli. Autorka po��czy�a je raczej ma�ymi haczykami. Subtelnie ukrytymi ��czeniami. W kolejnych epizodach wy�apujemy powtarzaj�ce si� detale. Przemyka ta sama osoba, pojawia si� ten sam rekwizyt. Nie wszystko jest powiedziane wprost. To czytelnik musi doda� dwa do dw�ch i po��czy� fakty.

Violet Kupersmith w nieprawdopodobny spos�b dopracowuje kolejne w�tki. Ka�dy z rozdzia�o jest tak skonstruowany, i� oddajemy mu si� ca�kowicie. Tak jakby ta powie�� by�a tylko o tym. Co jest �wietne to, �e detale, kt�re ��cz� poszczeg�lne w�tki, sprawiaj�, �e przeskakuj�c mi�dzy nimi nie mamy poczucia dezorientacji. Ca�y czas wiemy, �e czytamy r�ne historie i one razem tworz� „Zbuduj sw�j dom wok� mojego cia�a”.

Zastanawiacie si� zapewne, jaki to typ powie�ci. Chyba naj�atwiej wrzuci� t� ksi��k� do przeogromnego wora „literatura pi�kna”. Kr�luj� w niej duchy, ale nie w takim sensie, jaki znamy z horror�w (chocia� pewna subtelna makabra znajdzie si� na jej stronach). Mamy wra�enie, �e wymiar nadnaturalny przenika si� z tym ziemskim, �e istniej� one obok siebie. Strasznie ubolewam, �e tak ma�o wiem o kulturze Wietnamu i miejscu jakie zajmuj� w niej duchy. W powie�ci padaj� s�owa: „Nie s�dzi�am, �e istniej� Wietnamczycy, kt�rzy nie wierz� w duchy.”1 Na tej podstawie, ale te� czytaj�c opisy r�nych rytua��w zwi�zanych z pogrzebem i dbaniem o potrzeby duszy, wnioskuj�, �e �wiat nadprzyrodzony jest tym ludziom bliski.

W zale�no�ci od potrzeb „Zbuduj sw�j dom wok� mojego cia�a” zmienia sw�j charakter. Momentami ksi��ka jest ulotna, ba�niowa, a nawet mistyczna. W innych miejscach brutalnie rzeczywista wr�cz obrzydliwie naturalistyczna. To jak Violet Kupersmith ��czy te sprzeczne elementy �wiadczy o jej genialnej intuicji. Niezwyk�ym wyczuciu tego, jaki �rodek b�dzie najlepszy, �eby wyrazi� dan� my�l, emocje itp., jaki j�zyk – poetycki czy rynsztokowy – najlepiej sprawdzi si� w tej konkretnej sytuacji.

Mam pewne zastrze�enia co do zako�czenia. Odnios�am wra�enie, i� autorka w trakcie pisania porzuci�a pewne my�li, �e nie wszystkie w�tki zosta�y wyczerpane. Jednak Violet Kupersmith nie podaje czytelnikowi na tacy gotowych odpowiedzi. Powie�� pe�na jest niedom�wie�. Tak�e nie wykluczam, �e mog�am co� nieodpowiednio zinterpretowa�, �e mog�am co� zignorowa�, albo – po ludzku – czego� nie zrozumie�.

Spr�bujcie sobie wyobrazi� barokowy o�tarz pe�en pi�knie wykonanych detali. �eby w pe�ni cieszy� si� jego pi�knem podziwiamy misternie wykonane elementy, ale to ca�o�� robi na nas wra�enie. Podobnie by�o podczas czytania powie�ci „Zbuduj sw�j dom wok� mojego cia�a”. Zaczytywa�am si� w poszczeg�lnych „ma�ych historiach”, �eby zachwyci� si� „du�� histori�”, w jak� si� ��cz�.

1 Violet Kupersmith , „Zbuduj sw�j dom wok� mojego cia�a”, prze�. Aleksandra Weksej, wyd. Mova, Bia�ystok 2022, s. 142.

Zazwyczaj �udzimy si�, �e mamy wp�yw na swoje �ycie, �e jeste�my panami w�asnego losu. Tymczasem tak naprawd� zaledwie odgrywamy przypisan� nam rol�, warunkowan� przez kolejne decyzje, ale r�wnie� duchy przodk�w i kaprysy przeznaczenia. Niekt�re religie, systemy wierze� mocno s� zwi�zane z przesz�o�ci�, z tymi, kt�rzy odeszli i ich wol�, pr�buj� r�wnie� na r�ne sposoby wp�ywa� na zamys�y przodk�w przy pomocy sk�adanych ofiar czy innych obrz�dk�w.

Czy jednak duchy przodk�w mog� mie� co� wsp�lnego ze znikni�ciem m�odej kobiety? Przekonamy si� o tym dzi�ki ksi��ce pt. „Zbuduj sw�j dom wok� mojego cia�a”, autorstwa Violet Kupersmith. Opublikowana nak�adem Wydawnictwa MOVA powie�� zosta�a uznana przez „The New York Times” i „Kirkus” za jedn� z najlepszych ksi��ek 2021 roku, znalaz�a si� r�wnie� w finale 2021 First Novel Prize. Czy s�usznie? Z pewno�ci� publikacja ta wyr�nia si�, nie tylko bogato zarysowanym t�em spo�eczno-gospodarczym i historycznym, ale r�wnie� niezwyk�� atmosfer�, kt�ra nas przenika od pierwszych stron. Ta aura tajemniczo�ci, zbudowana z niejasnych wydarze�, wierze� oraz niedopowiedze� jest ogromnym atutem ksi��ki, kt�ra jednocze�nie jest bardzo wymagaj�c�. Dlatego si�gn�� po ni� powinni szczeg�lnie ci czytelnicy, kt�rzy pragn� pozna� histori� Wietnamu, kt�rzy doceniaj� pi�kno s�owa i misternie spleciony ze s��w obraz, a tak�e ci, kt�rzy maj� mo�liwo�� w pe�ni po�wi�ci� si� lekturze. Nie jest to bowiem ksi��ka, kt�r� kartkuje si� pobie�nie jad�c w autobusie, nie jest to te� lektura, kt�r� mo�na czyta� na pla�y pomi�dzy k�pielami. Kiedy bowiem ju� przebrniemy przez pierwsze strony i przyzwyczaimy si� do nieco dezorientuj�cych przeskok�w czasowych, zaczniemy dostrzega� pi�kno tej powie�ci.

Autorka przedstawia nam Winnie vel Ngoan, m�od� kobiet� o podw�jnej narodowo�ci. B�d�c po� Wietnamk�, p� Amerykank� nie mo�e odnale�� si� w Stanach, za� jej zagubienie pot�guje fakt, i� jest najm�odszym, nieplanowanym dzieckiem, kt�re nigdy nie wpasowa�o si� w obraz idealnej rodziny. Lekarstwem na ten brak jedno�ci z otoczeniem ma by� wyjazd do kraju przodk�w, za� w Wietnamie planuje zatrzyma� si� u ciotecznej babki i pracowa� jako nauczycielka angielskiego. Tyle tylko, �e nowe miejsce zupe�nie nie zmienia jej sytuacji, a wr�cz pot�guje poczucie braku przynale�no�ci gdziekolwiek, Winnie nie potrafi porozumie� si� ani z babk� i kuzynkami, ani nie utrzymuje kontaktu z innymi nauczycielami. Zreszt� szybko okazuje si�, �e pomys� uczenia angielskiego w Mi�dzynarodowej Akademii J�zykowej, czy nawet w ka�dej innej szkole, to pora�ka, bowiem Winnie zupe�nie si� do tego nie nadaje. Zreszt� nawet nie pr�buje udawa� i ukrywa� swojej niekompetencji, zamiast przygotowywa� si� do zaj�� ona woli w�drowa� ulicami i zwiedza� kawiarnie, w dr�cz�cym pragnieniu pasowania gdziekolwiek. Pewnego dnia znika…

Czy to mo�liwe, by znikni�cie Winnie by�o w jakikolwiek spos�b powi�zane ze znikni�ciem innej kobiety, wiele lat wcze�niej? W�wczas zagin�a c�rka bogatej wietnamskiej rodziny, a jej cia�a nigdy nie odnaleziono, nie odkryto r�wnie�, co mog�o si� z ni� sta�. Te dwa przypadki splataj� si� ze sob� w niezwykle misterny spos�b, a tych splot�w, punkt�w stycznych, pocz�tkowo nawet nie jeste�my w stanie dostrzec. Dopiero zag��bienie si� w lektur� u�wiadamia nam, jak bardzo ��czy si� ze sob� przesz�o��, tera�niejszo�� i przysz�o��. A duchy przodk�w zaczynaj� przemawia� r�wnie� do nas.

Jednocze�nie z tymi dwiema historiami, autorka ods�ania przed nami losy Longa, Tana i Binha, ale nie robi tego przypadkowo. Zreszt� nic w ksi��ce nie jest przypadkowe, wszystko jest po co�, nawet losy rodziny Ma z Ia Kare i niezwyk�ych wydarze�, rozgrywaj�cych si� w ich domu. Tyle tylko, �e potrzebujemy szerszego kontekstu, by dostrzec, w kt�rym kierunku zmierza opowie�� Violet Kupersmith i dlaczego wszystko, o czym pisze ma dok�adnie swoje miejsce i czas. A cho� nie jest to ksi��ka, po kt�r� si�gn�abym ponownie, to bez w�tpienia jest lektur� zwracaj�c� uwag�.

Z wielkim zainteresowaniem si�gn��em po ' Zbuduj sw�j dom wok� mojego cia�a' Violet Kupersmith, gdy� wiedzia�em, �e jest to pozycja, kt�ra spotyka�a si� z szerokim uznaniem. Lubi� poznawa� �wiat, Wietnam natomiast by� tym pa�stwem, kt�ry zawsze w szczeg�lny spos�b mnie interesowa�. Dzi�ki tej pozycji, mog�em zrozumie� ostatnie stulecie w historii Wietnamu, poj�� wiele proces�w, kt�re mnie intrygowa�y. B�d� szuka� kolejnych pozycji tej autorki, gdy� zauwa�am i doceniam Jej wszechstronny warsztat literacki, polecam wszystkim.

Ksi��k� "Zbuduj sw�j dom wok� mojego cia�a" dosta�am w prezencie, chwil� le�a�a na p�ce za czym trafi�a w moje r�ce. Okaza�a si� bardzo ciekaw� lektur�. To niezwyk�a ksi��ka, kt�ra opowiada o dw�ch Wietnamskich kobietach. Miesza si� w niej przesz�o�� z tera�niejszo�ci� co dla mnie jest du�ym plusem, bo bardzo lubi� czyta� tego typu ksi��ki. Barwna opowie�� o historii Wietnamu, kt�r� czyta si� jednym tchem. Polecam szczeg�lnie tym osobom, kt�re uwielbiaj� powie�ci z histori� w tle. Dodatkowy plus za pi�kn� ok�adk�.

Przekr�j p� wieku Wietnamu i historie kilku os�b, kt�re si� ze sob� przeplataj�. Mamy zagadk� zagini�� dw�ch kobiet, kt�re znikn�y na zawsze w odst�pie 25 lat od siebie. Mamy te� grup� przyjaci�, kt�rzy skrywaj� pewien sekret sprzed lat. Wszystko to si� ze sob� splata i tworzy ci�g zdarze�, kt�ry nie jest a� tak przewidywalny, jak mog�oby si� wydawa�. Do tego wspaniale opisane �ycie w Wietnamie, koszmar i skutki wojny z USA oraz ca�y folklor i kultura. Nie mog�am si� oderwa� wieczorami i nie �a�uj� zarwanych nocy.

"Zbuduj sw�j dom wok� mojego cia�a" to wspania�a historia z Wietnamem w tle. Dwie kobiety znikaj� w odst�pie dekad, a okazuje si�, �e ich losy s� ze sob� bardzo mocno zwi�zane. Opowie�� obfituje w znakomite obrazy historii i wietnamskiego folkloru. To oryginalna podr� w czasie, w kt�rej zacieraj� si� granice pomi�dzy przesz�o�ci�, tera�niejszo�ci� i przysz�o�ci�. Ka�da wykreowana przez autork� posta� zbli�a czytelnika do zrozumienia, o co chodzi we wzajemnych korelacjach bohater�w. Trzymaj�ca w napi�ciu, pi�kna historia.

Ksi��ka Violet Kupersmith cieszy si� bardzo dobrymi opiniami. Dlatego te� postanowi�em po ni� si�gn��. Lubi� takie ksi��ki, kt�re s� ju� dobrze oceniane, poniewa� wiem, �e si� nie zawiod�. I faktycznie - teraz i ja podzielam opinie innych os�b, poniewa� ksi��ka jest rewelacyjna. Mistrzostwo, to jak na moje, ma�o powiedziane. Nie tylko mo�na pozna� tu niesamowit� histori� Wietnamu na przestrzeni tylu lat, ale tak�e niezwykle tajemniczych bohater�w, kt�rzy du�o wnosz� do tej niesamowitej opowie�ci.